Historia
Kościół farny w Llanbadoc należeć miał do klasztoru w Usk już w XII wieku, jednak gotycka murowana świątynia powstała najwcześniej w pierwszej połowie XIV wieku. W XV lub na początku XVI wieku przeprowadzono jej modernizację, podwyższając i ponownie zadaszając prezbiterium oraz dostawiając wieżę. W 1703 roku kościół uszkodzić miała silna wichura. Prawdopodobnie wymiany wymagała po tej dacie część poszycia dachowego. W latach 1872-1873 remont budowli przeprowadził John Prichard, który po północnej stronie dobudował drugą nawę i zakrystię. Od tamtego czasu nie prowadzono już żadnych większych prac budowlanych, wymieniono jedynie część wyposażenia i odnowiono całą budowlę w latach 1998-1999.
Architektura
Kościół św. Madoca u schyłku średniowiecza składał się z prostokątnej, pojedynczej nawy, nieco węższego i niższego, także prostokątnego, a więc na wschodzie zamkniętego ścianą prostą prezbiterium, częściowo wtopionej w nawę od zachodu smukłej wieży z XV lub XVI wieku i kruchty poprzedzającej wejście do nawy od południa. Z powodu nachylenia terenu prezbiterium usytuowano nieco niżej niż nawę i wieżę. Ta ostatnia uzyskała smukłą bryłę ze zwieńczeniem w postaci przedpiersia osadzonego na wspornikach, bez ryzalitowo wysuniętej klatki schodowej. Całość uzyskała typową dla średniowiecznych kościołów gradację wysokości od zachodu ku wschodowi, podkreśloną naturalnym spadkiem terenu ku rzece Usk. Pomimo niedogodności terenowych kościół został dość dokładnie zorientowany względem stron świata.
Pierwotne wejście do kościoła wiodło od zachodu, poprzez XIV-wieczny portal skierowany w stronę traktu przebiegającego południkowo przez osadę. U schyłku średniowiecza wraz z wąskim oknem zachodnim został on przysłonięty przez wieżę. Drugie wejście dla wiernych wiodło od południa, przez ostrołuczny portal poprzedzony kruchtą z profilowaną arkadą zwieńczoną okapnikiem wygiętym w środkowej części do formy dwuspadowego daszku podtrzymującego figurę. Trzeci, przeznaczony dla plebana portal w południowej ścianie prezbiterium, na całej wysokości podwójnie sfazowano, oprofilowano wydatnym rowkiem i zamknięto odcinkowo.
Początkowo wnętrze kościoła oświetlały nieduże okna, typowe dla architektury sakralnej XIV wieku. Były to otwory wąskie, fazowane od zewnątrz i rozglifione do środka, zamknięte trójliśćmi. W okresie późnego gotyku większość z nich zastąpiono większymi dwudzielnymi i trójdzielnymi oknami o czworobocznych ościeżach zwieńczonych okapnikami. Ich wnętrza wypełniały maswerki operujące motywami pięcioliści wpisanych w tak zwane ośle grzbiety. Najpewniej ostrołuczny kształt uzyskało okno wschodnie, doświetlające ołtarz w prezbiterium. Jego okapnik wyróżniony został osadzeniem na płaskorzeźbionych wspornikach.
Stan obecny
Kościół średniowieczny doznał dość mocnej ingerencji w tracie wiktoriańskiej renowacji. Od strony zewnętrznej w oczy rzuca się przede wszystkim nowożytna nawa północna i zakrystia, wymieniona lub przekształcona została także duża część okien. Oryginalne z XIV wieku zachowały się w kruchcie oraz południowej i północnej ścianie prezbiterium, zaś późnogotyckie lecz odnowione okna widoczne są w południowym murze nawy i prezbiterium. Okno wschodnie prawdopodobnie zachowało z grubsza dawne wymiary, choć parapet musiał zostać obniżony a maswerk wymieniony. Otynkowane i pomalowane wnętrze ma dziś wystrój wiktoriański, zmieniono nawet poziom pierwotnych posadzek.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Newman J., The buildings of Wales, Gwent/Monmouthshire, London 2000.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.