Historia
Kościół w Llanbabo mógł zostać zbudowany już w XII wieku, choć po raz pierwszy odnotowano go w źródłach pisanych w 1254 roku. W XIV wieku został powiększony, zachował jednak bardzo prosty kształt bryły. W XVIII wieku przeprowadzono nieliczne modernizacje (przebicie nowego wejścia, poszerzenie pierwotnego portalu wejściowego, powiększenie części okien), lecz w XIX stuleciu kościół uniknął wiktoriańskiej gruntownej renowacji. Prace naprawcze przeprowadzono około 1911 roku.
Architektura
Kościół św. Pabo zbudowany został na pagórkowatym terenie północnej części wyspy, po północnej stronie niewielkiego strumienia spływającego do obniżenia terenu na południu. Powstał jako bardzo prosta budowla salowa, składająca się z korpusu na planie prostokąta, znacznie przedłużonego ku wschodowi w XIV wieku (do wymiarów około 13,7 x 4,4 metra). Nie uzyskał ani wydzielonego zewnętrznie prezbiterium, ani żadnych aneksów, choćby w postaci kruchty, ani tym bardziej wieży, choć początkowo, przed gotyckim powiększeniem mógł być zamknięty apsydą.
Wejście do wnętrza kościoła umieszczono w tradycyjnym dla wiejskich walijskich kościołów miejscu, mianowicie w zachodniej części ściany południowej, w portalu o nieznanym wykroju. Został on ozdobiony umieszczonymi u góry pod okapem dachu trzema rzeźbionymi w kamieniu maskami oraz fryzem z motywem jodełkowym (fr. chevron). Dekoracje te umieszczono w XII wieku, albo wtórnie w trakcie XIV-wiecznej przebudowy. W tym drugim wypadku zostałyby on przeniesione z wnętrza kościoła, gdzie ozdabiałyby pierwotnie arkadę tęczy przed apsydą.
Pierwotne okna były bardzo wąskie z zaokrąglonymi górnymi partiami i szeroko rozglifione do wnętrza. W XIV lub XV wieku część z nich powiększona została do formy nieco większych otworów zamkniętych pięcioliśćmi, osadzonych w czworobocznych wnękach. Najważniejsze okno wschodnie (oświetlające główny ołtarz) otrzymało wówczas formę dużego, ostrołucznie zamkniętego otworu wypełnionego maswerkiem. Całe wnętrze kościoła przykryto otwartą więźbą dachową.
Stan obecny
Kościół ceniony jest dziś za zachowaną prostą, pierwotną formę oraz liczne średniowieczne detale architektoniczne, z romańskimi dekoracjami nad portalem wejściowym na czele oraz wyjątkowo cenną płytą nagrobną z XIV wieku przedstawiającą brodatego króla zwanego Pabo Post Prydain, rzekomego fundatora kościoła. Co więcej kościół z Llanbabo uniknął w XIX wieku większych przekształceń, jako jeden z nielicznych na wyspie Anglesey. W jego murach przetrwało jedno okno romańskie po stronie południowej, a także dwa okna gotyckie, jedno od południa i jedno wschodnie. Z okresu średniowiecza pochodzi także część elementów więźby dachowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Haslam R., Orbach J., Voelcker A., The buildings of Wales, Gwynedd, London 2009.
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Anglesey, London 1937.