Historia
Początki funkcjonowania chrześcijańskiej świątyni w Lamphey sięgały wczesnego średniowiecza. W okresie po podboju anglo-normańskim miejscowy kościół pełnił funkcje parafialne, prawdopodobnie pod patronatem biskupów z St Davids, którzy w Lamphey posiadali majątek ziemski. W XIV wieku na miejscu tej pierwotnej budowli wzniesiono gotycką nawę, prezbiterium i transept, następnie pod koniec XIV wieku dobudowano kruchtę, a na przełomie XV i XVI wieku wzniesiono wieżę. Kościół został odnowiony w 1826 roku, kiedy dodano dodatkowe siedzące miejsca, oraz ponownie odnowiony w połowie XIX wieku, kiedy dokonano częściowej przebudowy. Pomimo tego kolejne prace budowlane prowadzono już w 1870 roku, kiedy to wymieniona została większość okien oraz posadzek.
Architektura
Kościół w XIV wieku składał się z trójprzęsłowej nawy o wymiarach 5,5 x 11 metrów i dwuprzęsłowego prezbiterium po wschodniej stronie, wielkości 5,5 x 6 metrów, choć to ostatnie nie zostało wyróżnione zewnętrznie z bryły, a całość przykryta została wspólnym dachem dwuspadowym. Ponadto kościół posiadał niewielkie północne ramię transeptu ze skośnym przejściem łączącym się z prezbiterium, południowe, także skromne ramię transeptu, oraz dobudowaną nieco później przed południowym wejściem podsklepioną kruchtę.
Układ przestrzenny i bryłę kościoła uzupełniła na przełomie XV i XVI wieku czworoboczna wieża, usytuowana po zachodniej stronie nawy i częściowo w nią wtopiona. Otrzymała ona smukłą formę i dużą wysokość. Zwieńczona została typowym dla późnośredniowiecznych walijskich kościołów przedpiersiem i krenelażem, osadzonymi na wysuniętych z elewacji ścian wspornikach. Od strony północno – wschodniej zaopatrzono ją także w wysuniętą ryzalitowo wieżyczkę komunikacyjną, zakończoną w podobny sposób jak główna część. W przyziemiu część cokołową wieży jedynie lekko zaznaczono pochyłymi elewacjami, ale cała bryła uzyskała wyraźnie zwężające się ku górze mury. We wnętrzu przyziemie wieży zostało przykryte sklepieniem kolebkowym.
Pierwotne okna kościoła prawdopodobnie były średniej wielkości, zamknięte ostrołucznie lub trójliśćmi. W prezbiterium posiadały obramienia oprofilowane wałkami oraz archiwolty ujęte gzymsami okapowymi. Prawdopodobnie najokazalsze okno znajdowało się w ścianie wschodniej prezbiterium, gdzie mógł znajdować się duży ostrołuczny otwór z maswerkowym wypełnieniem. W wieży na najwyższej kondygnacji zastosowano wąskie okna z lancetowatymi zamknięciami, pomimo umieszczonych tam dzwonów.
Stan obecny
Kościół zachował układ średniowiecznej budowli pomimo gruntownych prac budowlano – remontowych z XIX wieku. Najwięcej XIII-wiecznej substancji przetrwało w północnym ramieniu transeptu, w dobrym stanie znajduje się również wieża z XV/XVI wieku. Wewnątrz prezbiterium zobaczyć można pierwotne detale architektoniczne: piscinę oraz dwa lancetowate okna, wtórnie osadzone w przemurowanych ścianach. Średniowieczne sklepienia znajdują się w południowej kruchcie i w przyziemiu wieży. Zachowała się także romańska chrzcielnica.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Barker T.W., Green F., Pembrokeshire Parsons, „West Wales historical records”, 2/1912.
Glynne S.R., Notes on the Older Churches in the Four Welsh Dioceses, „Archaeologia Cambrensis”, 2/1885.
Ludlow N., South Pembrokeshire Churches, Llandeilo 2000.
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.