Historia
Kościół św. Illtyda w Ilston prawdopodobnie zbudowany został już w XII wieku, być może na miejscu wcześniejszej pustelni z VI stulecia, zwanej Llancynwalan w księdze z Llandaff. Po raz pierwszy odnotowano jego istnienie w papieskich listach z 1128 i 1129 roku. W 1221 roku został przekazany joannitom, a kiedy zakon został rozwiązany w czasie reformacji, patronat przekazano angielskiej Koronie, a następnie w 1540 roku niejakiemu Thomasowi Penrice z Kilvrough. W XIX wieku kościół został gruntownie odnowiony, przy czym powiększono go o kruchtę i zakrystię.
Architektura
Kościół usytuowany został na w dolinie na łagodnym stoku, nieopodal strumienia. Pierwotnie składał się wyłącznie z korpusu nawowego wzniesionego na planie prostokąta, bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium. W XIII wieku dobudowane zostało od wschodu węższe i krótszego prezbiterium, usytuowane niesymetrycznie i pod pewnym skosem. Zbudowana została także czworoboczna wieża, umieszczona bardzo nietypowo po południowej stronie nawy, także z lekkim przechyleniem w planie ku wschodowi. Być może takie usytuowanie wynikało z chęci wykorzystania mocniejszych fundamentów, niemożliwych do założenia po przeciwnej stronie.
Wieża otrzymała niewielką wysokość, ale masywną, przysadzistą formę, z jednym małym oknem po południowej stronie, otworami szczelinowymi z pozostałych stron oraz licznymi drobnymi otworami czworobocznymi. Od wschodu i zachodu zaopatrzona została w osadzone na wspornikach przedpiersie, północna i południowa część otrzymała natomiast gładkie elewacje na całej wysokości. Pierwotnie jednak mogła być otoczona drewnianym gankiem o funkcji hurdycji, mocowanym do gniazd w murze. Wewnątrz komunikację pomiędzy kondygnacjami wieży zapewniono za pomocą spiralnej klatki schodowej w grubości południowo – zachodniego narożnika.
Elewacje romańskiego kościoła zapewne były surowe, pozbawione zdobień, przełamane jedynie wąskimi otworami okiennymi oraz portalem wejściowym, zapewne zlokalizowanym w ścianie południowej. Większe okna przypuszczalnie wprowadzone zostały w architekturę kościoła w XIII wieku, mogło też wówczas zostać przebite północne wejście do nawy. W okresie gotyku najpewniej utworzono duże, wielodzielne okno we wschodniej ścianie prezbiterium, oświetlające główny ołtarz kościoła.
Stan obecny
Średniowieczna budowla jest dziś powiększona o nowożytną zakrystię przy południowej ścianie prezbiterium oraz kruchtę przy południowym wejściu do nawy. Zachodnia ściana kościoła posiada szeroką przyporę na całej długości fasady, najpewniej także dodaną w czasach nowożytnych celem ustabilizowania budowli. Wnętrze budowli zostało w dużej części zmodernizowane w XIX wieku. Odnowiono również wszystkie otwory okienne i wejściowe.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Gregor G., Toft L., The churches and chapels of Gower, Swansea 2007.
Harrison P., The tower churches of Gower, „Gower”, XLVI/1995.
Salter M., The old parish churches of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.