Historia
Kościół farny w Gladestry zbudowany został w XIII wieku, być może na miejscu wcześniejszej świątyni (owalny kształt przykościelnego cmentarza wskazywałby na wczesnośredniowieczne korzenie miejscowej chrześcijańskiej społeczności). W kolejnym, XIV stuleciu, budynek został znacznie powiększony o wieżę, drugą nawę i nowe prezbiterium, zaś prawdopodobnie na przełomie XIV i XV wieku dobudowana została kruchta. W XVI wieku prezbiterium kościoła poddane zostało późnogotyckiej renowacji i przebudowie, w trakcie której między innymi wymieniono więźbę dachową. Usytuowany na angielsko – walijskim pograniczu kościół funkcjonował także w okresie nowożytnym, po zwycięstwie w Anglii reformacji, choć miejscowa parafia jako jedna z pierwszych już na początku XVIII wieku zaprzestała użytkowania gaelickiego śpiewnika i biblii, które zostały zastąpione przez tłumaczenia angielskie. Sam kościół poddany był renowacji w 1910 oraz w 1982 roku.
Architektura
U schyłku średniowiecza kościół składał się z XIII-wiecznej, prostokątnej w planie nawy głównej, dostawionego od strony wschodniej, także prostokątnego prezbiterium o tej samej szerokości co nawa główna, wąskiej nawy północnej równej długością nawie głównej, wieży na rzucie kwadratu po stronie zachodniej oraz kruchty poprzedzającej południowe wejście do nawy. Drugi portal wejściowy o ostrołucznym wykroju, przeznaczony dla plebana, przebity został w południowej ścianie prezbiterium. Pierwotnie okna kościoła były niewielkie, wąskie, lancetowate. Wyróżniały się zwłaszcza wąskie szczeliny o obronnym wyglądzie umieszczone w wieży, za wyjątkiem najwyższej kondygnacji na której umieszczono nieco większe otwory, by słychać było dźwięk dzwonów. W okresie późnego gotyku okna nawy i prezbiterium wymieniono na większe, ostrołuczne, często wielodzielne, z prześwitami zwieńczonymi trójliściami lub łukami w ośle grzbiety. Wewnątrz zarówno nawę jak i prezbiterium przykryto otwartą więźbą dachową. Nawę północną otwarto na nawę główną trzema ostrołucznymi arkadami opartymi na dwóch filarach.
Stan obecny
Kościół w Gladestry należy do grupy najlepiej zachowanych średniowiecznych, sakralnych budowli walijsko – angielskiego pogranicza. Przetrwały mury jego XIII-wiecznej nawy, przebudowanego w XIV wieku prezbiterium, wieży, nawy północnej i XV-wiecznej kruchty (współczesny jest jedynie aneks po północnej stronie wieży). Co więcej w nawie zachowała się więźba dachowa z XV wieku a w prezbiterium z XVI wieku. W tym ostatnim dojrzeć można także przeniesioną ze starszego prezbiterium XIII-wieczną piscinę, zaś w nawie chrzcielnicę z tego samego okresu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Mid-Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, III County of Radnor, London 1913.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Parish Church of St Mary A Grade I Listed Building in Gladestry, Powys.