Historia
Kościół św. Michała w Efenechtyd („Eccla de Wenechdit”) po raz pierwszy odnotowany został w kościelnych rejestrach (Norwich Taxatio) w 1253 roku, musiał więc zostać zbudowany najpóźniej w pierwszej połowie XIII wieku, choć owalny kształt przykościelnego cmentarza wskazywałby na funkcjonowanie w osadzie wczesnochrześcijańskiej wspólnoty już w czasach celtyckich. W XIV wieku kościół został powiększony o prezbiterium. Ta niewielka wciąż budowla powiększona została raz jeszcze pod koniec XV lub na początku XVI wieku o kruchtę. Nowożytne renowacje kościoła przeprowadzono w 1714 roku i ponownie w 1873 roku pod nadzorem architekta Arthura Bakera.
Architektura
W swej najstarszej formie kościół był bardzo małą i wyjątkowo prostą budowlą, salą utworzoną przez prostokątny w planie obwód murów, bez wydzielonego zewnętrznie ani wewnętrznie prezbiterium. Wzniesiono go z lokalnego wapienia, w większości w postaci czworobocznych, lekko jedynie obrobionych i ułożonych warstwami bloków. W XIV wieku budowla została przedłużona ku wschodowi o czworoboczną część prezbiterialną, w zasadzie nie wyróżnioną zewnętrznie, poza małym uskokiem muru po stronie południowej, będącym raczej niedoróbką murarską niż celowym wyróżnieniem. Całość osiągnęła wówczas wymiary 14,5 x 6,3 metra. Wewnątrz obie części kościoła rozdzielała drewniana przegroda lektorium. Wejście do kościoła prowadziło nietypowo jak na walijskie wiejskie kościoły od strony zachodniej. Tam też zostało poprzedzone kruchtą z murowanymi ścianami i drewnianą więźbą dachową.
Stan obecny
Kościół zachował charakter małej, wiejskiej, średniowiecznej świątyni, pomimo nowożytnych renowacji, które doprowadziły do wymiany większości okien i wstawienia małej dzwonnicy nad zachodnim szczytem. Oryginalne ościeże i część maswerku zachowało tylko okno wschodnie, być może jednak pozostałe okna naśladują wykrój pierwotnych (zwłaszcza okno zachodnie). We wnętrzu zabytku przetrwała średniowieczna, XVI-wieczna więźba dachowa, fragment dawnego lektorium (obecnie w postaci niskiej, rzeźbionej przegrody), oraz unikatowa drewniana chrzcielnica z XIV wieku. Zachowane polichromie ścienne pochodzą z czasów nowożytnych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kinross J., Discovering the smallest churches in Wales, Stroud 2007.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.