Historia
Zamek Dyserth ufundowany został w 1241 roku przez króla Henryka III, w celu konsolidacji i ugruntowania anglo-normańskiego panowania w północno – wschodniej Walii. Rok wcześniej zmarł Llywelyn Wielki, król Gwynedd, jeden z nielicznych walijskich władców któremu udało się zjednoczyć prawie cały kraj. Jego syn i następca, Dafydd ap Llywelyn, został pokonany w krótkiej kampanii z 1241 roku, przez co na mocy traktatu z Gwerneigron musiał zrzec się wszystkich ziem poza granicami Gwynedd. W celu zajęcia doliny Clwyd król wysłał Johna Lestrange, justiciara Chester, a ten zbudował zamek Dyserth, zwany też Caerfaelan, Castell y Garrec lub Dincolyn.
Dyserth nie funkcjonowało długo po rozpoczęciu budowy. Dafydd obległ zamek w 1245 roku, ale został zmuszony do ucieczki przez odsiecz z Chester i rok później zginął. Prace budowlane ponownie podjęto, wiadomo bowiem, iż w 1246 roku zakupiony został ołów do zadaszania budynków. Podzamcze oraz zewnętrzne obwarowania nie były jednak jeszcze ukończone, a aulę i kaplicę zaczęto dopiero w 1250 roku. Przed 1256 rokiem region Perfeddwlad zagarnął Llywelyn ap Gruffudd, przez co Dyserth znalazło się w sercu siedmioletniego konfliktu. Ostatecznie zamek został zdobyty i zniszczony przez Walijczyków w 1263 roku.
Piętą achillesową zamku Dyserth było usytuowanie w oddaleniu od wybrzeża morskiego lub spławnej rzeki, co uniemożliwiało dostarczanie zaopatrzenia i posiłków obleganemu garnizonowi. Prawdopodobnie była to jedna z przyczyn dla których zamek po zniszczeniu w 1263 roku nie został już nigdy odbudowany. Nowy król Edward I wolał wznosić zamki w miejscach dostępnych dla łodzi, dlatego miejsce Dyserth zajęła warownia w Rhuddlan.
Architektura
Pod budowę zamku wybrano wysokie na około 60 metrów wzniesienie, o stromych stokach od strony zachodniej i południowej. W jego najwyższym punkcie utworzono wieloboczny rdzeń zamku o wymiarach około 30 x 25 metrów, ochraniany od zachodu i północy niżej położonymi zewnętrznymi obwarowaniami obejmującymi teren 90 x 70 metrów. Całość zabezpieczał przekop o półkolistym w planie kształcie, utworzony z każdej strony za wyjątkiem południowej, gdzie był zbędny za sprawą stromych stoków. Po stronie wschodniej, przez czołem zamku funkcjonowało podzamcze, prawdopodobnie konstrukcji drewniano – ziemnej.
Kurtyny muru obronnego górnej części zamku połączone były z dwoma wieżami od północy i północnego – zachodu oraz z dwuwieżowym zespołem bramnym po stronie wschodniej (co przypominało nieco układ starszego zamku Henryka III w Montgomery). Ewidentnie więc najsilniej wzmocnione zostały odcinki najmniej chronione naturalnymi warunkami terenu. Wszystkie wieże miały charakterystyczne kształty – prosto zakończone ściany od strony dziedzińca i wieloboczne części czołowe, trójboczne w przypadku wieży północno – zachodniej, dwuboczne w wieży północnej. Wieża północna zespołu bramnego także była wieloboczna, natomiast południowa z nieznanych przyczyn miała już czoło zaoblone. Pierścień zewnętrznych obwarowań wzmocniony był dwoma mniejszymi wieżami: czworoboczną, północno – zachodnią oraz cylindryczną, wschodnią, ulokowaną poniżej bramy.
Zabudowa mieszkalna zamku znajdowała się w najbezpieczniejszym miejscu, a więc w pobliżu narożnika południowo – zachodniego. Zlokalizowany był tam podłużny budynek o wymiarach 14,5 x 7,5 metra, najprawdopodobniej mieszczący aulę (hall). Od zachodu sąsiadowała z nim mniejsza komnata, przypuszczenie prywatne pomieszczenie mieszkalne, natomiast po wschodniej stronie znajdowało się przystawione prostopadle skrzydło z przejazdem pośrodku, który łączył dwa dziedzińce zamku górnego: wewnętrzny, zachodni z najważniejszymi zabudowaniami rezydencjonalnymi oraz zewnętrzny, wschodni, usytuowany tuż za bramą.
Stan obecny
Jeszcze na początku XX wieku na wzgórzu widoczne były fragmenty murów zamku i czytelny był jego układ. Niestety obecnie większość terenu zamku została zniszczona przez kamieniołom, który wgryzł się we wzgórze od południa, a na podzamczu utworzono kort tenisowy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Forgotten Castles of Wales and the Marches, Eardisley 2021.
Salter M., The castles of North Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, II County of Flint, London 1912.