Historia
Podwójny grobowiec w Dyffryn Ardudwy zbudowany został w okresie neolitu. Został wzniesiony pomiędzy 3000 a 1900 rokiem p.n.e. prawdopodobnie jako wspólne miejsce pochówku wczesnorolniczej społeczności. Jego budowa przeprowadzona była dwuetapowo. Najpierw powstała mniejsza zachodnia komora, następnie w drugiej połowie epoki neolitu większa wschodnia, przy czym prawdopodobnie w okresie rozbudowy starsza komora wciąż była użytkowana i dodatkowo została ozdobiona rytami charakterystycznymi dla późnoneolitycznych grobowców korytarzowych. We wczesnej epoce brązu wschodnia komora grobowa mogła zostać wtórnie wykorzystana do przeprowadzenia kolejnych pochówków.
Architektura
Grobowiec w ostatecznym kształcie składał się z dwóch komór wzniesionych na lekko opadającym zboczu wzniesienia Moelfre, z widokiem na morze po stronie zachodniej. Były one przykryte trapezoidalnym w planie kopcem ziemi i kamieni o dłuższej osi wschód – zachód, z krawędzią obudowaną większymi kamieniami w celu stabilizacji budowli i zapobieganiu rozproszeniu materiału kurhanu. Zachodnia komora powstała wcześniej. Początkowo przykryta była niewielkim kopcem o co najmniej 6 metrach średnicy, mającym z grubsza trójkątny lub nerkowaty kształt z zaokrąglonymi narożnikami. Po wybudowaniu komory wschodniej, zachodnia została wchłonięta przez nową konstrukcję, tworzącą wspomniany trapezoidalny czworobok wielkości 28 x 15 metrów.
Starsza komora zachodnia miała kształt zbliżony do wydłużonego prostokąta o długości 2,5 metra, szerokości 1 metra i wysokości 2 metrów. Składała się z sześciu kamieni tworzących ściany, a jej wejście zablokowano dwoma kolejnymi kamieniami portalowymi. Zadaszenie tworzył płaski, duży kamień o wymiarach 2,6 x 1,8 metra, nad którym całą komorę przykryto kopcem niewielkich otoczaków. Przed wejściem wykopano dół w którym ustawiono kilka mniejszych płaskich kamieni oraz złożono dary pogrzebowe w postaci ceramicznych naczyń. Co najmniej jeden z głazów tworzących komorę grobową pierwotnie pokryty był rytami, tworzącymi głównie wzory prostoliniowe (kształty szewronów, jeden romb) i kłute, punktowe.
Młodsza komora wschodnia umieszczona została w odległości około 10 metrów od starszej. Była większa, o wymiarach 3,6 x 2,4 metra i 1,5 metra wysokości, posiadała kształt zbliżony do regularnego czworoboku. Jej górny kamień wielkości 3,2 x 2,7 metra podtrzymywany był co najmniej sześcioma głazami: jednym zachodnim, dwoma południowymi i trzema nieco mniejszymi od północy. Otwór wejściowy znajdował się podobnie jak w starszej komorze, od strony wschodniej. Przed nim funkcjonować mógł rodzaj przedsionka, czy też dziedzińczyka do odprawiania rytuałów.
Stan obecny
Zachowane do dzisiaj we wsi Dyffryn Ardudwy elementy zabytku to młodszy, niewielki dolmen po zachodniej stronie, składający się z sześciu kamieni pionowych i płyty kamiennej nałożonej na górze, oraz drugi, większy grobowiec zbudowany na wschodzie z widocznymi sześcioma kamieniami pionowymi i jednym na górze, zabezpieczony przed zawaleniem wmurowanymi z jednej strony kamieniami. Kopiec grobowca uległ rozproszeniu, widoczna jest po nim jedynie część rozrzuconych dookoła kamieni. W 2008 roku na północnej ścianie południowego kamienia zachodniej komory odkryte zostały słabo widoczne pozostałości neolitycznych rytów.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Haslam R., Orbach J., Voelcker A., The buildings of Wales, Gwynedd, London 2009.
Nash G., Stanford A., New megalithic art at the Neolithic chambered monument of Dyffryn Ardudwy, north Wales, „Rock Art Research”, Volume 26, Number 1/2009.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient Monuments in Wales and Monmouthshire. County of Merioneth, London 1921.