Historia
Pierwsze informacje o kościele św. Marceli w Denbigh odnotowane zostały w XIII wieku. Budowla została poświęcona świętej z VII wieku, która według tradycji miała mieć w tym miejscu pustelnię ze świętą studnią. Było to dla miejscowej ludności tak ważne miejsce, iż nawet pomimo oddalenia o kilometr od centrum miasta, kościół św. Marcelii zawsze pełnił funkcje parafialne dla Denbigh. Zwany był także Białym Kościołem (wal. Eglwys Wen), zapewne z powodu pobielenia jego murów. Pod koniec XV wieku świątynia została gruntownie przebudowana w stylu angielskiego gotyku wertykalnego. Kolejne renowacje przeprowadzono w XIX i na początku XX wieku.
Architektura
Kościół na przełomie XV i XVI wieku składał się z dwóch naw o równej długości i szerokości, z których starsza prawdopodobnie była południowa. Obie nakryte zostały osobnymi dachami dwuspadowymi, bez wyodrębnionej zewnętrznie części prezbiterialnej. Od południa w skrajnym zachodnim przęśle utworzono wejście, poprzedzone kruchtą z pojedynczym przeszklonym oknem. Uskokowy i półkoliście zamknięty portal dla plebana znajdował się we wschodniej części ściany południowej. Szeroki portal z dwuspadowym zwieńczeniem umieszczono w ścianie zachodniej nawy południowej. Nawa północna dostępna była portalem z dwuspadowym zamknięciem wykonanym z pojedynczego kamienia, umieszczonym w zachodniej części ściany północnej.
Zachodnią stronę kościoła u schyłku średniowiecza zamknęła czworoboczna wieża z dwoma niewielkimi, ukośnie usytuowanymi w narożnikach przyporami. Umieszczono ją na granicy obydwu naw, musiała więc powstać już po ich wybudowaniu, ewentualnie pierwotną, pojedynczą nawę na osi wieży rozebrano pod koniec średniowiecza, a na jej miejsce wzniesiono dwie nawy późnogotyckie. Gładkie elewacje wieży przepruto niewielkimi szczelinami oraz większymi oknami na górnej kondygnacji dzwonnej, ponad którą wieżę zwieńczono krenelażem. Pojedyncze okno dwudzielne osadzono w przyziemiu ściany zachodniej wieży.
Południową ścianę korpusu nawowego przepruto czterema oknami, w tym trzema trójdzielnymi i jednym dwudzielnym. Dwa mniejsze okna znalazły się także w północnej elewacji kościoła. Jedno z nich zamknięto mocno spłaszczonym ostrołukiem, drugie osadzono w czworobocznym obramieniu. We wschodniej ścianie tradycyjnie osadzono najokazalsze okna, wypełnione pięciodzielnymi maswerkami z motywami pięcioliści, trójliści, oślich grzbietów i rybich pęcherzy. Zwieńczono je zewnętrznymi archiwoltami osadzonymi na rzeźbionych wspornikach (np. brodatej głowie, tarczach herbowych). Choć oba wschodnie okna utworzono podobne, to zapewne z powodu powstania w odstępie czasowym, uzyskały nieco inne rozmiary i położenie w obrębie elewacji.
Wnętrze obu naw ozdobiła wspaniała, drewniana więźba dachowa z poziomymi belkami wspornikowymi (ang. hammerbeam roof) układanymi na zmianę z łukowo usztywnionymi jętkami i krokwiami (ang. arch braced truss), zdobiona wspornikami z malowanymi głowami zwierząt i bestii oraz aniołami. Rzeźbione kwiaty, zwierzęta i postacie (np. lis, zając, chłopiec ciągnący osła za ogon) umieszczono też na gzymsach koronujących. Obydwie nawy rozdzielone zostały przez bogato profilowaną pięcioprzęsłową arkadę, opartą na ośmiobocznych filarach z płaskimi kapitelami uformowanymi z naprzemiennych wałków i wgłębień. Część prezbiterialna musiała być oddzielona drewnianą przegrodą lektorium, ustawioną w ważniejszej nawie lub w obydwu nawach.
Stan obecny
Kościół św. Marceli, pomimo że z oddali nie prezentuje się ani zbyt imponująco, ani malowniczo, to nie licząc samych oryginalnych murów, zachował wiele cennych późnośredniowiecznych detali architektonicznych (rzeźbione wsporniki, liczne portale, maswerki okienne, okno w kruchcie z fragmentem średniowiecznego witraża, wyjątkowo bogato profilowane arkady międzynawowe). Co więcej wewnątrz przetrwała więźba dachowa z XV/XVI wieku, wzniesiona nietypowo z dwóch naprzemiennie układanych różnych konstrukcji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Hubbard E., Clwyd (Denbighshire and Flintshire), Frome-London 1986.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.