Historia
Kościół w Chirk został zbudowany w XII wieku, prawdopodobnie na miejscu wcześniejszej świątyni poświęconej św. Tysilio. Najwcześniejsze pisemne zapisy o świątyni pojawiły się w 1163 roku. Około 1475 roku pierwotną romańską budowlę przebudowano w stylu angielskiego gotyku wertykalnego, zaś w 1519 roku, krótko po dobudowaniu wieży, William Edwards of New Hall ufundował drugą nawę. Nowożytne remonty i renowacje zaczęto przeprowadzać na początku XIX wieku. W latach 1828-1829 wymieniono jego wyposażenie, zaś po 1853 roku kościół został częściowo przebudowany po uszkodzeniu przez pożar. Dalsze prace konserwatorskie przeprowadzono w 1877 roku.
Architektura
Pierwotny, romański kościół był prostą, orientowaną budowlą na planie prostokąta, usytuowaną po północnej stronie rzeki Afon Ceiriog. W XII wieku składał się z jednej nawy bez wydzielonego zewnętrznie prezbiterium. Przypuszczać można, iż oświetlały go nieduże, wąskie otwory okienne, być może o półkolistych zamknięciach.
Na początku XVI wieku dobudowana została nawa północna, a nieco wcześniej przylegająca do niej od strony zachodniej czworoboczna wieża, wzmocniona w narożnikach uskokowymi, ukośnie usytuowanymi przyporami. Otrzymała ona masywną formę i dużą wysokość, kontrastującą z raczej niskimi i krótkimi nawami. Jej elewacje przedzielono horyzontalnie gzymsami kordonowymi oraz przebito dużymi ostrołucznymi oknami na najwyższej kondygnacji z dzwonami. Otrzymały one formę dwudzielną z prześwitami zamkniętymi trójliśćmi.
W okresie późnego gotyku przekształcono także na większe okna nawy, zamknięte ostrołukami, wypełnione trój i czwórdzielnymi maswerkami, przeważnie zwieńczonymi trójliśćmi i pięcioliśćmi. Wyjątkowe okazałe formy jak to najczęściej praktykowano uzyskały okna wschodnie: ostrołuczne w nawie południowej z czwórdzielnym maswerkiem i okno o spłaszczonym ostrołuku w nawie północnej, wypełnione kunsztownym maswerkiem pięciodzielnym. Wewnątrz obie nawy rozdzielono czterema profilowanymi arkadami o mocno spłaszczonych ostrołukach, opartymi na ośmiobocznych w przekroju filarach. Podobna arkada umieszczona została także między nawą północną a pomieszczeniem w przyziemiu wieży.
Stan obecny
Kościół jest dziś dobrym przykładem późnośredniowiecznej budowli sakralnej, dzięki czemu sklasyfikowany został w najwyższej kategorii na liście najcenniejszych zabytków architektury Walii i Anglii. We wnętrzu jego nawy południowej przetrwała odnowiona więźba dachowa z XV wieku, zaś w nawie północnej z początku XVI wieku. Zmiany nowożytne dotknęły przede wszystkim wymienione lub zniszczone wyposażenie. Odtworzony zostać musiał także pseudokrenelaż na wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Mary A Grade I Listed Building in Chirk, Wrexham.
Strona internetowa cpat.org.uk, Church of St Mary, Chirk.