Historia
Zamkowe wzgórze po raz pierwszy obwarowane zostało już w epoce żelaza, około VII – I wieku p.n.e., przez Celtów którzy dostrzegli strategiczne znacznie obrony przejścia przez Góry Czarne pomiędzy dolinami Usk i Wye. W średniowieczu miejsce to zwano Bwlchyddinas (Przełęcz Warowni). Należało ono do władztwa (lordship) Blaenllynfi, które uformowało się albo w drugiej połowie XII wieku w chwili podziału dóbr po śmierci earla Hereford, albo na początku XIII wieku, po tym jak król Jan nadał w 1208 roku miejscowe ziemie Peterowi Fitzherbertowi. Któreś z tych wydarzeń mogło być przyczyną do podjęcia prac budowlanych na miejscu starego grodziska, w celu zabezpieczenia granicy nowych nabytków. Z pewnością zamek funkcjonował już w 1233 roku, gdy Llywelyn Wielki najechał Breconshire i spustoszył Blaenllynfi, a Richard Marshall, earl Pembroke, skonfliktowany z Henrykiem III zdobył Castell Dinas. Zniszczenia przypuszczalnie nie były zbyt duże, gdyż jeszcze w tym samym roku garnizon powrócił i przeprowadził naprawy warowni.
Wszyscy synowie Fitzherberta zmarli w latach 40-tych XIII wieku. Król Henryk III nadał więc Castell Dinas wraz z pobliskim zamkiem w Blaenllynfi Walerandowi de Teys. Przypuszczalnie Castell Dinas zajęte zostało w 1263 roku przez Llywelyna ap Gruffydda, a odzyskane przez Anglików w 1268 roku. Od 1310 roku zamek miał się znajdować w rękach możnego rodu Mortimerów, którzy na początku 1322 roku poddali zamek w trakcie wojny zbuntowanych baronów z królem Edwardem II i jego faworytem Despenserem. Odzyskany został przez nich w 1326 roku, choć jedynie na parę lat.
W drugiej ćwierci XIV wieku władztwo Blaenllynfi powróciło w ręce angielskiej Korony. Do Castell Dinas w 1337 roku wysłani zostali królewscy inspektorzy, według których znajdować się on miał w złym stanie. Brama była zrujnowana, dachy przeciekały, a elementy drewniane miały mnóstwo uszkodzeń. Koszt naprawy zamku wyceniono na 65 funtów, sumę dość znaczną. Prawdopodobnie remont został przeprowadzony, gdyż zamek funkcjonował jeszcze do końca XIV wieku, a nawet stanowił punkt oparcia na początku XV stulecia, w momencie wybuchu wielkiego powstania Owaina Glyndŵra. Według XVI-wiecznego kronikarza Johna Lelanda, Castell Dinas miał zostać spalony i porzucony przez garnizon, by uniknąć jego przejęcia przez Walijczyków. Z pewnością w latach 30-tych XVI wieku zamek był już zaawansowaną ruiną.
Architektura
Zamek zbudowano na owalnym w planie wzgórzu, na wysokości 450 metrów n.p.m. Tak wysokie usytuowanie dawało oczywiste korzyści militarne, ale wystawiało także mieszkańców na ciężkie warunki pogodowe. Stoki były wysokie praktycznie z każdej strony, a dodatkowym zabezpieczeniem były usypane w epoce żelaza ziemne wały i przekopy, obejmujące obszar o wymiarach około 180 x 83 metry.
Średniowieczni budowniczowie przecięli grodzisko poprzecznym przekopem, wydzielając nieco większą część północną która miała stanowić główną część zamku, oraz trapezowatą część południową, pełniącą rolę podzamcza. Podzamcze za wyjątkiem odcinka skierowanego w stronę rdzenia zamku było obwarowane. Wjazd na jego teren prowadził od zachodu, przybywający do zamku musieli więc po wjechaniu skręcać do zamku w lewo. Prawdopodobnie na rozległym terenie podzamcza nie było zabudowy murowanej, a jego obszerny teren mógł służyć do wypasu bydła.
Główną część zamku utworzył poprowadzony wzdłuż krawędzi stoków mur o grubości do 2 metrów, zakreślający nieregularny obszar zbliżony do pięcioboku z uciętym północno – wschodnim narożnikiem. W tym wklęsłym odcinku usytuowano bramę flankowaną przez jedną lub dwie czworoboczne wieże, wysunięte w całości przed sąsiednie kurtyny. Prawdopodobnie wiodła ona na niewielki dziedziniec małego podzamcza, lub ewentualnie rodzaj przedbramia wypełniającego północno – wschodni cypel wzgórza. Druga, główna brama znajdowała się po stronie południowej, gdzie skierowana była w stronę podzamcza. Umieszczono ją w czworobocznym budynku bramnym, flankowanym przez narożną, czworoboczną wieżę południowo – zachodnią. Kolejna wieża, a właściwie ryzalit bądź wykusz w murze (pozbawiony pomieszczenia w przyziemiu), znajdował się po wschodniej stronie bramy. Nie ma pewności czy wschodni narożnik obwarowań wyposażony był w kolejną czworoboczną wieżę, z pewnością natomiast wieża znajdowała się w długości zachodniego odcinka murów.
Główna budowla mieszkalno – obronna zamku, prostokątny w planie donżon o wymiarach 22 x 14 metrów, wzniesiony został w najwyższym punkcie wzgórza, w południowo – zachodniej części Castell Dinas. Donżon otoczony był własnym murem, który wydzielał wąskie międzymurze, a także niewielki, górny dziedziniec południowo – zachodni. Do tegoż dziedzińca prowadziła brama z podzamcza, chroniony był on też wspomnianą narożną wieżą południowo – zachodnią oraz zachodnią, stanowił więc centralne miejsce zamku. Od wschodu zamknięty był donżonem oraz prostokątnym budynkiem między czołową kurtyną muru a donżonem. Przypuszczalnie budynek ten pełni rolę reprezentacyjne auli (hall). Na dolnym dziedzińcu zamku górnego znajdowała się studnia oraz co najmniej jeden budynek, zapewne tworzący zaplecze gospodarcze zamku.
Stan obecny
Najwyżej usytuowany walijski zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Czytelne pozostają jedynie ziemne wały i przekopy, wykonane w epoce żelaza i ponownie przystosowane do użycia w średniowieczu. Jedyny kamienny relikt muru przetrwał w północnej części założenia. Jest to pozostałość po czworobocznej wieży flankującej bramę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Forgotten Castles of Wales and the Marches, Eardisley 2021.
Salter M., The castles of Mid Wales, Malvern 2001.