Historia
Domostwo Tŷ Mawr zbudowane zostało około 1460 roku przez bogatą rodzinę rycerską nieposiadającą tytułów szlacheckich (gentry). Pod koniec XVI wieku a następnie w drugiej ćwierci XVII wieku dom został nieznacznie przebudowany, kiedy to wpierw utworzono piętro ponad aulą, później zaś zainstalowano kaptur nad paleniskiem. Budynek służył celom mieszkalnym przez kolejne dwieście lat, aż na początku XIX stulecia został opuszczony przez mieszkańców i przekształcony w stodołę. Odkrycie średniowiecznego zabytku nastąpiło dopiero w latach 70-tych XX wieku dzięki badaczowi Peterowi Smithowi i Cecilowi Vaughan, dzięki czemu w latach 90-tych można było przeprowadzić renowację budynku i przywrócić mu w dużym stopniu pierwotny wygląd.
Architektura
Tŷ Mawr wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta w konstrukcji szkieletowej na kamiennej podmurówce, przykrytego czterospadowym dachem z krótkimi połaciami przy obu krótszych bokach. Jako że budynek usytuowano na lekko opadającym stoku, podmurówka musiała być wyższa w części południowej by wyrównać poziom przyziemia.
Wnętrze budynku podzielono na cztery części w układzie jednotraktowym. Od strony północnej mieściło się wąskie pomieszczenie, następnie duża, dwuprzęsłowa aula (hall) z którą od południa sąsiadował poprzeczny przelotowy korytarz, połączony na obu krańcach z wejściami do domostwa. Mieścił on również schody wiodące na górne piętro. Południową część domostwa zajmowało kolejne pomieszczenie, ponad którym stropem wydzielono piętro mieszkalne oraz jeszcze wyżej małe poddasze.
Więźbę nad aulą rozpięto na szerokości 7,5 metra. Jej dwa północne przęsła oddziałała od trzeciego przęsła (tworzącego korytarz wejściowy) para drewnianych, wielobocznych słupów z jętkami i zastrzałami tworzącymi półkoliste arkady. Pomiędzy słupami a ścianami wzdłużnymi utworzono ozdobne przegrody dekorowane prześwitami w formie czwórliści, część środkowa natomiast (pomiędzy dwoma słupami) otwarta była na korytarz wejściowy. Dwa północne przęsła auli rozdzielone były inaczej, na całej szerokości budynku, bez środkowych słupów.
Pierwotnie ogrzewanie auli zapewniało otwarte palenisko umieszczone pośrodku pomieszczenia, z którego dym musiał wydobywać się przez lufcik w dachu. Palenisko to przekształcono w kominek na początku XVII wieku, kiedy to utworzono jego murowaną tylną ścianę i szachulcowy kaptur z kominem, poprowadzonym pod lekkim skosem.
Stan obecny
Domostwo dzięki pracom renowacyjnym i rekonstrukcyjnym z lat 90-tych XX wieku przywrócone zostało do stanu z XV – XVII wieku. Od strony zewnętrznej szkieletowa konstrukcja musiała być w większości odtworzona, zwłaszcza w ścianach wzdłużnych, choć zachowały się niektóre pierwotne belki w ścianach północnej i południowej. Zrekonstruowane musiały być także wszystkie detale z ościeżami okiennymi i drzwiowymi na czele. Przetrwała natomiast oryginalna więźba dachowa, szczególnie cenna nad dawną aulą. Zwiedzanie domostwa jest możliwe, ale po wcześniejszym umówieniu wizyty.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Smith P., Houses of the Welsh Countryside. A Study in Historical Geography, London 1988.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Ty Mawr A Grade I Listed Building in Castle Caereinion, Powys.
Strona internetowa coflein.gov.uk, Ty-mawr Hall House, Castle Caereinion.