Historia
Średniowieczny zamek w Cardiff (Caerdyf) został wzniesiony na miejscu rzymskiego fortu z drugiej połowy I wieku n.e., który strzegł ówczesnej granicy w trakcie podboju celtyckiego plemienia Sylurów. Gdy rzymska granica przesunęła się na zachód, fortyfikacje utraciły na znaczeniu i zostały zastąpione dwoma mniejszymi, postępującymi po sobie drewniano – ziemnymi obiektami obronnymi w północnej części pierwszego fortu. W połowie III wieku w obliczu zagrożenia najazdami piratów irlandzkich, Rzymianie wznieśli kolejny, czwarty fort, o murowanych już obwarowaniach, którego pozostałości zostały później włączone w zamek. Fort prawdopodobnie obsadzony był garnizonem przynajmniej do końca IV lub początku V wieku ale nie wiadomo kiedy ostatecznie go porzucono.
Pod koniec lat 60-tych XI wieku rozpoczął się normański podbój południowej Walii. Postępy najeźdźców naznaczone były budową zamków, często na terenach dawnych rzymskich budowli. Ich ponowne wykorzystanie oznaczało bowiem znaczne oszczędności czasu, pieniędzy, a zwłaszcza materiału budowlanego. Zamek w Cardiff został wzniesiony przez króla Wilhelma Zdobywcę w 1081 roku w trakcie jego powrotu z St Davids, lub ewentualnie w 1093 roku przez Roberta Fitz Hamona, earla Gloucester i członka świty króla, po pokonaniu Iestyna ap Gwrgana, ostatniego niepodległego rodzimego władcy Glamorgan. Na fundację królewską wskazywałoby funkcjonowanie w Cardiff już w latach 80-tych XI wieku mennicy, choć po raz pierwszy zamek odnotowany został w źródłach pisanych w czasie tenuty Fitz Hamona w latach 1093 – 1107, gdy przekazał on donację benedyktyńskiemu opactwu Tewkesbury wraz z „capellum de castello de Cairdif”. W okresie tym zamek był głównym ośrodkiem panowania Roberta nad regionem Glamorgan. Cardiff stanowiło wówczas ważną siedzibę, położoną blisko morza, co rozwiązywało problem zaopatrzenia, było także dobrze chronione przez rzeki Taff i Rhymney, oraz kontrolowało starą rzymską drogę biegnącą wzdłuż wybrzeża. W pobliżu zamku w 1102 roku powstała osada (borough), zabezpieczona w 1184 roku obwarowaniami drewniano – ziemnymi.
Robert Fitz Hamon zmarł w wyniku pobitewnych obrażeń w 1107 roku, a jego córka i dziedziczka, Mabel, wyszła za mąż za Roberta Fitzroya, nieślubnego syna króla angielskiego Henryka I. Król podarował Robertowi hrabiostwo (earldom) Gloucester i uczynił go lordem Glamorgan. Nowy pan zamku na prośbę króla Henryka uwięził w swej twierdzy drugiego księcia Normandii i starszego brata króla, również Roberta, który przebywał na zamku wbrew swej woli od 1126 do śmierci w 1134 roku. Około 1140 roku Robert, earl Gloucester, dokonał przebudowy centralnej części zamku z drewnianej na murowaną, zapewne z powodu mających parę lat wcześniej buntów Walijczyków po śmierci króla Henryka I w 1135 roku.
Gdy Robert zmarł w 1147 roku, jego następcą stał się syn earla, William. W 1158 roku został on uprowadzony z Cardiff wraz z żoną i własnym potomkiem, po zaskakującym nocnym ataku na zamek oddziału Ifora Bacha, lorda Senghenydd. Ostatecznie więźniowie zostali uwolnieni po spełnieniu żądań porywacza, lecz gdy William umarł w 1183 roku nie miał męskiego spadkobiercy. Zamek przeszedł wówczas na króla Henryka II, wkrótce zaś na księcia i późniejszego króla Jana, poprzez zaręczenie z córką Williama, Isabel. Warownia w Cardiff nie została co prawda zdobyta w trakcie buntu Morgana ap Caradoga of Afan, ale podzamkowa osada uległa spaleniu. Z Bristolu przysłane zostały posiłki, wkrótce też miasto ufortyfikowano, a w latach 1187-1188 przeprowadzono na koszt Korony naprawy zamku.
W 1202 roku pieczę nad zamkiem otrzymał możny William de Braose, zastąpiony pięć lat później przez Fawkesa de Bréauté, który w 1209 roku miał nadzorować w Cardiff (a także w Neath i Newport) kolejne naprawy. Rok wcześniej król Jan nakazał baronom i rycerzom wyremontować swą siedzibę na zamkowym dziedzińcu w „Kaerdif”, do czego byli zobowiązani w trakcie pełnienia służby i utrzymywania straży na zamku. W 1217 roku Cardiff otrzymał Gilbert de Clare, syn siostry Isabel. Zamek stanowił odtąd ważną siedzibę rodową de Clare w południowej Walii, chociaż członkowie rodziny woleli mieszkać raczej w swoich zamkach w Clare i Tonbridge. Syn Gilberta, Ryszard de Clare, szósty earl Gloucester, około połowy XIII wieku rozpoczął na zamku kolejne prace budowlane mające podnieść jego obronność. Mogły one być spowodowane zagrożeniem ze strony wrogiego walijskiego księcia Llywelyna ap Gruffudda. Cardiff w trakcie konfliktu z nim pozostało jednak niezagrożone, głównie za sprawą budowy przez Gilberta II pod koniec XIII wieku silnego pobliskiego zamku Caerphilly.
Wnuk Ryszarda, ostatni męski dziedzic rodu, Gilbert de Clare, ósmy earl Gloucester, zginął w bitwie pod Bannockburn w 1314 roku. Zamek musiał być oddany pod królewską opiekę do czasu podziału majątku rodziny de Clare pomiędzy trzy siostry earla. Sprawował ją Payn de Turberville, lord Coity, za którego w 1316 roku wybuchło groźne walijskie powstanie Llywelyna Brena, spowodowane słabymi zbiorami i surowymi rządami Despenserów, królewskich faworytów. Władca nakazał Paynowi wzmocnić garnizon i obronę zamku, a wkrótce 150 zbrojnych i 2 tysiące pieszych wyruszyło z niego z odsieczą ku oblężonemu Caerphilly. Jeszcze w tym samym roku nowym zarządcą zamku z ramienia króla został John Giffard. Prowadził on w Cardiff liczne prace remontowe, między innymi przy zadaszaniu budynków i Czarnej Wieży, moście do donżonu i jakimś piecu.
W 1317 roku tytuł lorda Glamorgan otrzymał Hugo Despenser, faworyt króla Edwarda II (jego żona Eleonora była najstarszą siostrą ostatniego earla Gilberta). Dwa lata po upadku walijskiego powstania, Llywelyn został powieszony, rozciągnięty i poćwiartowany na zamku w Cardiff. Egzekucja wzbudziła wiele krytyki, zarówno ze strony angielskiej jak i walijskiej. Szukając kozła ofiarnego, w 1321 roku Hugo aresztował sir Williama Fleminga, najpierw zatrzymując go w Czarnej Wieży zamku Cardiff, a następnie wykonując egzekucję. Wkrótce po tym pozbawione skrupułów i zachłanne rządy Despenserów, przejmujących coraz to większe majątki i tytuły, sprowokowały konflikt z innymi earlami marchii. W jego trakcie zamek został zdobyty i złupiony przez siły baronów w postaci 500 zbrojnych, 10 tysięcy pieszych i 500 lekkiej kawalerii. Ostatecznie Despenserowie odzyskali Cardiff w 1322 roku po zwycięstwie sił królewskich pod Boroughbridge. Zachowali go do końca stulecia, pomimo egzekucji Hugo Despensera za zdradę w 1326 roku.
W 1400 roku w północnej Walii wybuchł bunt pod przewodnictwem Owaina Glyndŵra, szybko rozprzestrzeniając się na resztę kraju. W czwartym roku walk miasto Cardiff i zamek zostały zdobyte i spalone przez rebeliantów. Wściekłość ataku była zapewne w pewnym stopniu sprowokowana nienawiścią, wciąż odczuwaną przez Walijczyków przeciwko Despenserom za zamordowanie Llewelyna Brena. Mimo początkowych sukcesów, po kilku latach powstanie Glyndŵra zostało stłumione, a w chwili kapitulacji w 1415 roku wszystkie utracone zamki były już odzyskane. Zniszczenia na zamku w Cardiff spowodowane przez Walijczyków, widoczne miały być jeszcze pod koniec XV wieku.
Nowy etap historii zamku i zarazem ostatni okres jego średniowiecznej świetności, rozpoczął się gdy dziedziczka, Isabel Despenser, wpierw poślubiła w 1411 roku Ryszarda Beauchampa, earla Worcester, a następnie po jego śmierci, w 1423 roku, wyszła za kuzyna Ryszarda de Beauchampa, earla Warwick. W trakcie ich panowania zamek rozrósł się o nowe późnogotyckie zabudowania rezydencjonalne po stronie południowo – zachodniej, przedkładające wygodę nad obronnością. Wraz ze śmiercią ich syna Henryka w 1445 roku męska linia Beauchampów wymarła, tytuł lorda Glamrogan przeszedł zaś za sprawą koligacji małżeńskich na ród Nevillów, zaangażowanych w toczącą się od 1455 roku Wojnę Dwóch Róż. Kontrola nad zamkiem często się wówczas zmieniała, a jako że wszyscy jego posiadacze należeli do czołowych rodów królestwa, nie mieszkali oni w Cardiff ani nie inwestowali w naprawy zamku, który stopniowo zaczął podupadać.
W połowie XVI wieku kontrolę nad zamkiem i tytuł lorda Glamorgan przejął William Herbert, członek jednej z najpotężniejszych średniowiecznych rodzin w Anglii. W czasach jego syna Henryka, w ostatniej ćwierci XVI wieku, rozpoczęto program wielkiej przebudowy i remontu zamku. Jednak podczas angielskiej wojny domowej ród Herbertów stanął po stronie parlamentu, za co król Karol I skonfiskował dobra Philipa Herberta i przekazał zamek w zarząd sir Anthonemu Manselowi. Po klęsce pod Naseby w 1645 roku władca szukał w Cardiff schronienia i próbował w okolicy organizować nowe siły, ale pod koniec roku zamek poddany został wojskom parlamentu. W trakcie kolejnych lat walk Cardiff przechodziło z rąk do rąk, lecz zamek unikał większych zniszczeń. Ostatecznie został w 1649 roku zajęty przez wojska Cromwella, który w odróżnieniu od wielu innych walijskich zamków, nie nakazał jego zniszczenia. Po wojnie Herbertowie byli w stanie dokonać niezbędnych napraw zamku, lecz zaczęli spędzać coraz więcej czasu poza nim. W 1776 roku ostatnia spadkobierczyni, Charlotte Jane, przekazała majątek swojemu mężowi Johnowi Stuartowi. John Crichton-Stuart, drugi markiz Bute, a następnie jego sukcesor, trzeci markiz Bute, wraz z synem dokonali w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku gruntownej przebudowy zamku, przez co otrzymał on w dużej części charakter neogotyckiej, wiktoriańskiej rezydencji.
Architektura
Zamek usytuowano na wschodnim brzegu rzeki Taff, w pobliżu jej ujścia na południu do Kanału Bristolskiego. W XI wieku jego rdzeniem była budowla typu motte and bailey z donżonem umieszczonym na ziemnym kopcu, jednym z największych jakie wzniesiono na terenie Walii. Jego wysokość sięgała około 10,7 metrów, a średnica wynosiła 33 metry. Otoczony był drewnianą palisadą poprowadzoną wzdłuż krawędzi stoków i 9 metrowej szerokości suchą fosą u podnóża. Przekop ten początkowo przekraczany był po drewnianym moście.
Normanowie wykorzystali część starych, zniszczonych rzymskich obwarowań, jako podstawę zewnętrznego obwodu zamku, za sprawą których powstał pierścień fortyfikacji na planie kwadratu, obejmujący obszar 3,34 ha (około 200 x 185 metrów). Nowe rowy obronne i wał ziemny o 8 metrowej wysokości i 20 – 27 metrowej szerokości u podstawy utworzono od północy i wschodu, natomiast na zachodzie i południu odnowiono mur rzymski (bez północno – zachodniego narożnika). Mur ten pierwotnie miał 3,2 metra grubości u podstawy oraz 2,6 metra w wyższych partiach. Wzniesiony był z regularnych bloków wapienia wiązanych mocną zaprawą cementową. W czasach rzymskich wzmocniony był regularnie rozmieszczonymi po obwodzie, wielobocznymi, pełnymi w przyziemiu, wysuniętymi przed lico kurtyn 18 basztami, z których dwie flankowały bramę północną a dwie bramę południową. Średniowieczni budowniczowie nie odbudowali ich jednak, wyremontowali jedynie proste kurtyny, uzupełnione łamanym kamieniem. Ich wysokość sięgała po odbudowie niecałych 8 metrów, zwieńczone były chodnikiem muru utworzonym na odsadzce i krenelażem. Wewnątrz teren zamku został dodatkowo podzielony palisadą, a od XII wieku poprzecznym kamiennym murem o grubości 1,8 metra. Utworzył on mniejszy dziedziniec wewnętrzny po stronie zachodniej i większy dziedziniec zewnętrzny na wschodzie (zamek górny i dolny). Mur poprzeczny miał ponad 6 metrów wysokości; przebiegał nim chodnik straży, chroniony obustronnie przedpiersiem z blankami. Na południu łączył się z murem obwodowym w miejscu dawnej bramy rzymskiej, po bokach natomiast nie był poprzedzony żadnym przekopem. Po południowej stronie zamku rozwinęła się średniowieczna osada, a następnie miasto, ufortyfikowane kamiennym murem w XIII wieku.
Około 1140 – 1150 roku dokonano przebudowy drewnianego donżonu. Szczyt kopca obwiedziono wówczas dwunastobocznie załamanym, kamiennym murem o 8,2 metrach wysokości i grubości 1,6 metra powyżej cokołu (shell keep), wydzielającym dziedziniec o średnicy około 23 metrów. Mur donżonu zwieńczony był dookolnym chodnikiem straży, dostępnym od południa wąskimi schodami z poziomu dziedzińca. Ochraniało go blankowane przedpiersie. Najstarsze zabudowania wewnątrz donżonu były konstrukcji drewnianej. Zapewne przystawiono je do muru po stronie południowo – zachodniej, gdzie utworzono płytką wnękę o szerokości 3,8 metra, zwężającą się w górnych partiach. Kolejne budynki znajdowały się po stronie północnej, tam bowiem na wysokości pierwszego piętra mur przebito dwoma oknami, a na wewnętrznych elewacjach umieszczono kamienne wsporniki.
Pod koniec XIII i na początku XIV wieku, w czasach panowania nad zamkiem rodziny de Clare, zbudowano w połowie kurtyny południowej, a zarazem w narożniku południowo – wschodnim dziedzińca górnego tzw. Czarną Wieżę, flankującą pobliską bramę wjazdową do zamku. Wieża ta otrzymała w planie wymiary 9,3 x 9 metrów, mury grubości od 2,2 do 2,5 metra (ściany północna i zachodnia wzniesiono jeszcze cieńsze) i około 18 metrów wysokości do poziomu przedpiersia z krenelażem. Jej południową ścianę utworzyła kurtyna muru obronnego zamku. Początkowo czworoboczna, po około stu latach rozbudowana została o prostokątny, podpiwniczony aneks po stronie zachodniej (sąsiadujący z kurtyną muru), oraz o wieloboczną, narożną wieżyczkę schodową po stronie północno – wschodniej. Wewnątrz wieża pomieściła sklepione przyziemie i trzy górne kondygnacje, pierwotnie osiągane przez zewnętrzne drewniane schody, a od XV wieku za pomocą klatki schodowej we wspomnianej narożnej wieżyczce. Przyziemie było ciemną kwadratową komorą wielkości 5 x 5 metrów ze sklepieniem kolebkowym zawieszonym na wysokości 4,3 metra. Nie miała ona połączenia z sąsiednim przejazdem bramnym, ani żadnego okna, jedynie wąski otwór wentylacyjny w ścianie wschodniej. Przypuszczalnie już od chwili powstania (a z pewnością w XVI wieku) służyła za celę więzienną. Pierwsze piętro skomunikowane było z chodnikiem straży w koronie muru poprzecznego oraz przejściem i aneksem zachodnim z gankiem na murze południowym. Za sprawą zmniejszającej się grubości murów mieściło obszerniejszą komnatę o wymiarach 6,8 x 6,4 metra. Służyła ona celom mieszkalnym, była bowiem ogrzewana kominkiem i lepiej oświetlona. Podobnie wyglądały dwa wyższe piętra, przy czym zmieniona różnica wysokości poziomów sprawiała, że między nimi a aneksem zachodnim musiały funkcjonować stopnie. Bardziej surowe trzecie piętro wieży nie miało kominka, podobnie jak wszystkie pomieszczenia w aneksie, które za to wyposażono w trzech najwyższych kondygnacjach w osadzone w grubości muru latryny. Cały zespół Czarnej Wieży z pewnością służył zapewnieniu pomieszczeń obsłudze (odźwierny, jego zastępca) i straży głównej bramy wjazdowej do zamku, a także, co oczywiste, jej ochronie.
W XIII lub XIV wieku przebudowano także północne i wschodnie zewnętrzne drewniano – ziemne obwarowania na kamienny mur, dużo jednak słabszy od starszych kurtyn. Po wjeździe na dolny dziedziniec przez południową bramę przy Czarnej Wieży, by osiągnąć zamek górny trzeba było przedostać się przez kolejną bramę w poprzecznym murze wewnętrznym. Brama ta, usytuowana mniej więcej w połowie długości poprzecznego muru, flankowana była od początku XIII wieku przez wieżę czworoboczną z wieloboczną wieżyczką komunikacyjną w południowo – zachodnim narożniku. Wieża w murze poprzecznym powstała w zbliżonym okresie co Wieża Czarna i była do niej zbliżona, zarówno pod względem wyglądu jak i funkcji. Na zamku dolnym znajdowały się stałe kwatery dla rycerzy z Glamorgan oraz ich stajennych i zbrojnych, podczas okresów ich służby garnizonowej. Zamek górny najpewniej wypełniony był zabudową mieszkalną i gospodarczą wyższej szlachty oraz właścicieli zamku. Cechą charakterystyczną całego zespołu była mała ilość wież i brak charakterystycznych dla Anglo-Normanów dwubasztowych bram, co wyraźnie odróżniało Cardiff od pobliskiego Caerphilly. Obronę zamku w Cardiff skupiono przede wszystkim na donżonie i utrudnieniu dostępu do niego, a także zapewnieniu silnego garnizonu, któremu służyć miały zabudowania na wyjątkowo rozległym dziedzińcu zamku dolnego.
Na terenie donżonu około 1300 roku wzniesione zostało nowe skrzydło mieszkalne z aulą, przylegające do wewnętrznej elewacji murów w południowo – wschodniej części małego dziedzińca, oraz zbudowano poligonalną wieżę bramną, która stanęła na skraju południowego stoku kopca. Pomieściła ona przejazd bramny w przyziemiu i trzy rozdzielone drewnianymi stropami kondygnacje powyżej, każdą z pojedynczym pomieszczeniem. W przyziemiu wjazd w jej ścianie południowej flankowały dwa otwory strzeleckie. W ścianie zachodniej mieściła się wąska furta wiodąca na teren między fosą a kopcem, zaś w północnej ostrołuczny, zamykany ryglem portal prowadził na dziedziniec donżonu. Wejście na piętro wieży bramnej pierwotnie możliwe było jedynie schodami dostawionymi od strony dziedzińca oraz korytarzem w grubości muru z piętra auli, którym można było także dojść do dwóch wykuszy latrynowych. Po dobudowaniu od południa szyi bramnej kolejne wejście utworzono w ścianie południowej. Było ono zamykane ryglem zasuwanym do otworu w murze. Pierwsze piętro pełniło rolę obronną, za sprawą nieregularnie porozmieszczanych dwóch otworów strzeleckich. Drugie piętro skomunikowano z aulą zewnętrznym przejściem, a wewnątrz wyposażono w pięć otworów strzeleckich. Na trzecie piętro wiodła już spiralna klatka schodowa, a także przejście na chodnik straży w koronie muru donżonu. Za sprawą dużo cieńszych murów kondygnacja ta była dużo bardziej przestronna, dlatego oprócz trzech otworów strzeleckich, w XVI wieku uzyskała duże okna pozwalające na urządzenie pomieszczenia mieszkalnego. Wieżę bramną wieńczyła otwarta platforma bojowa, otoczona blankowanym przedpiersiem osadzonym na wspornikach. Wyżej o jedną kondygnację pięła się klatka schodowa, która uzyskała w ten sposób formę wieżyczki strażniczo – obserwacyjnej.
Wzniesienie auli z przełomu XIII i XIV wieku spowodowała przebudowę południowo – wschodniej ściany donżonu, pogrubionej, osadzonej na masywniejszym cokole i nieco wysuniętej w stronę stoku kopca. Wnętrze na trzy kondygnacje rozdzielały płaskie, drewniane stropy, osadzane w otworach w murze. Na drugim piętrze znajdowało się w grubości muru przejście do nadwieszanej latryny. Oświetlenie od strony zewnętrznej pierwotnie zapewniały wąskie, rozglifione do wnętrza, prawie szczelinowe otwory, oraz być może większe okna zwrócone w stronę dziedzińca. W XVI wieku, gdy względy obronne straciły na znaczeniu, okna w murze obwodowym powiększono do formy dużych, wielodzielnych, czworobocznych otworów.
Wjazd do wieży bramnej utworzył nietypową, długą na 35 metrów i szeroką na 6 metrów szyję, poprowadzoną w dół kopca poprzez fosę, równolegle do poprzecznego muru rozdzielającego zamek górny i dolny (konstrukcja ta, choć unikalna, była nieco podobna do przedbramia zamku Sandal w Anglii). Po zachodniej stronie szyi bramnej wzniesiono smukłą, wieloboczną wieżyczkę mieszczącą studnię, wyższą niż wieńczący mury szyi krenelaż. Mury te pomimo wybudowania na stoku i na dnie przekopu, sięgały wysokością murów samego donżonu. Ich grubość nie była jednakowa. Bardziej zagrożona ściana wschodnia (skierowana ku dziedzińcowi dolnemu) miała aż 2 metry grubości, przez co była prawie dwukrotnie szersza od zachodniej (skierowanej ku dziedzińcowi górnemu). Elewacje przebite były licznymi otworami strzeleckimi, głównie o formie krzyży. Sam przejazd miał 3,2 metra szerokości, ale u podstawy kopca zwężał się do 2,6 metra. Prawdopodobnie był podsklepiony, mógł być także chroniony otworami strzeleckimi (tzw. mordowniami) z poziomu górnego korytarza. Południowy kraniec przejazdu bramnego w przyziemiu zamykany był zwodzonym mostem, broną oraz wrotami które można było blokować ryglem. Co więcej za tymi przeszkodami funkcjonowała zwodzona kładka, a odcinek korytarza nad fosą pierwotnie pokryty był deskami, które można było zdjąć w razie niebezpieczeństwa. Całość tworzyła więc wyjątkowy system zabezpieczeń, maksymalnie utrudniających dostęp do donżonu. Na piętrze szyi, nad głównym przejazdem, funkcjonował kolejny korytarz, który wiódł na chodnik straży w koronie poprzecznego muru i dalej do Czarnej Wieży. Obie kondygnacje łączyły schody w grubości muru, umieszczone za zwodzoną kładką, naprzeciwko wieżyczki ze studnią.
W latach 1425-1439, w okresie panowania na zamku rodu Beauchampów, skonstruowano nowe zabudowania w południowo – zachodniej części zamku, oraz przyległą do nich od zachodu ośmioboczną wieżę o średnicy 7 metrów (Wieża Beauchampa). Choć przypominała nieco młodszą wieżę Guya z angielskiego zamku Warwick, miała wydatne ostrogi – przypory w dolnych partiach, charakterystyczne dla rejonu południowej Walii. Zwieńczona była blankowanymi machikułami, osadzonymi na wysokości około 23 metrów na ozdobnych konsolach. Co drugi merlon krenelażu przebito krzyżowym otworem strzeleckim, a poniżej dwie kondygnacje oświetlono niedużymi oknami z trójlistnymi wypełnieniami w górnych partiach. W pobliżu wieży mury zamku stykały się z miejskim murem obronnym, który obiegał zlokalizowane na południu Cardiff i łączył się z obwarowaniami zamku w południowo – wschodnim narożniku.
Zabudowania południowo – zachodnie mieściły gospodarcze przyziemie (posadowione częściowo poniżej poziomu dziedzińca) oraz dwie górne kondygnacje reprezentacyjno – mieszkalne. Ich charakterystycznym elementem była fasada wschodnia, skierowana w stronę dziedzińca czterema wielobocznymi wieżyczkami – ryzalitami. Dwa z nich przepruto dużymi ostrołucznymi oknami tworząc podsklepione wykusze okienne, druga i czwarta natomiast (licząc od północy) pomieściły spiralne klatki schodowe łączące wszystkie trzy kondygnacje. W XVI wieku na południe od XV-wiecznej wieży wielobocznej wzniesiono kolejną, tym razem czworoboczną wieżę o długości boków 6 metrów, także wysuniętą poza obwód obronny w stronę przekopu.
Stan obecny
Zamek przetrwał do czasów współczesnych w dobrym stanie, lecz niestety duża jego część została gruntownie przebudowana w XIX wieku. Największe zmiany dotknęły południowo – zachodnie skrzydło, którego rdzeń wciąż jednak zawiera oryginalne XV-wieczne mury i wśród którego ukryta jest poligonalna Wieża Beauchampa z XV wieku. Spore zmiany przeszedł zewnętrzny mur obwodowy, którego baszty po wschodniej stronie oraz brama północna, stylizowana na rzymską, są także dodatkiem nowożytnym, podobnie jak całkowicie nieautentyczny korytarz w grubości muru z przebitymi oknami. Część oryginalnego muru rzymskiego widoczna jest jedynie w dolnych partiach po stronie południowej i północnej, gdzie sięga od 3,7 do 5,2 metrów wysokości, natomiast średniowieczne partie w najlepszym stanie przetrwały po stronie zachodniej i w zachodniej części południowego odcinka. Najciekawszym elementem zewnętrznego obwodu obronnego jest zachowana Czarna Wieża wraz z XV wiecznymi aneksami (większość ich okien przebudowano w XVI stuleciu). Wieża po stronie wschodniej od bramy jest już budowlą XIX-wieczną. Nad wnętrzem zamku dominuje natomiast kopiec z normańskim donżonem, jednym z najlepiej zachowanych na terenie Wielkiej Brytanii, lecz niestety bez niezachowanej zabudowy wewnętrznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments in Wales, An Inventory of the Ancient Monuments in Glamorgan, Volume I: Pre-Norman, Part II, The Iron Age and The Roman Occupation, London 1976.
The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments of Wales, Glamorgan Early Castles, London 1991.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.