Historia
Grobowiec w Capel Garmon powstał w III tysiącleciu p.n.e. Został zbudowany w okresie neolitu przez wczesne społeczności rolnicze, które zamieszkiwały okoliczne tereny. Jego wyjątkowość polegała na podobieństwie do odległych o 160 km grobowców w pobliżu rzeki Severn w południowo – wschodniej Walii, co z kolei uprawdopodabniałoby jakąś formę kontaktów między tymi terenami. Chociaż w Capel Garmon odnaleziono neolityczne pozostałości ceramiki kultury pucharów dzwonowatych, badania wykopaliskowe wskazywałyby, że grobowiec używany był dłużej i prawdopodobnie został po raz ostatni zapieczętowany pod koniec neolitu lub na początku wczesnej epoki brązu.
Architektura
Grobowiec składał się ziemno – kamiennego kopca (cairn) o mocno wydłużonym kształcie, z osią długości 30 metrów na linii wschód – zachód i szerokością około 15 metrów. Po stronie zachodniej zamknięty był prostą ścianą, na wschodzie natomiast kończył się dwoma zaoblonymi wybrzuszeniami, niekiedy zwanymi rogami (horned cairn), z rodzajem korytarza pośrodku. W większości grobowców tego typu korytarz między klinowatym zakończeniem prowadził do wejścia, ale w Capel Garmon usytuowane zostało ono nietypowo od południa.
Kopiec grobowca wzdłuż całego obwodu otoczony został większymi kamieniami, mającymi zapobiegać rozproszeniu materiału budowlanego. Dwa największe głazy o płaskim kształcie umieszczono między wschodnimi wybrzuszeniami, zapewne w celu zasugerowania fałszywego wejścia i zmylenia potencjalnych rabusiów grobów. Większy głaz zapewne użyty został także do zamknięcia prawdziwego wejścia, przed którym ułożono dwa kamienie progowe. Kamienie wzdłuż krawędzi zostały głęboko wkopane i solidnie osadzone, zwłaszcza w miejscach gdzie kopiec był najwyższy i gdzie musiały podpierać największe masy materiału budowlanego. Sam rdzeń kopca zapewne nie miał żadnych elementów konstrukcyjnych.
Komory grobowe znajdowały się w centralnej części kopca (cairn). Wejście połączone było korytarzem z centralnym, z grubsza prostokątnym pomieszczeniem. Stamtąd grobowiec rozgałęział się na wschód i zachód do dwóch okrągłych komór. Ściany komór oraz korytarza wejściowego utworzone były z płaskich, wysokich kamieni układanych obok siebie pionowo dłuższymi bokami. W południowej części korytarza kamienie te celowo były lekko nachylone ku środkowi przejścia, prawdopodobnie w celu zmniejszenia rozpiętości sufitu, tak by można było nałożyć na nie kamienie tworzące strop. W północnej części korytarza, gdzie ściany były już bardziej pionowe, prawdopodobnie użyto do zadaszenia większych kamieni. Przestrzenie między dużymi głazami tworzącymi ściany wypełniano mniejszymi kamieniami, kładzionymi bez użycia zaprawy murarskiej dłuższymi bokami horyzontalnie. Północna część korytarza była nieco szersza niż południowa, co tworzyło rodzaj przedsionka przed środkową komorą grobową. W miejscu tym w okrągłym, płytkim dole złożono ceramikę i inne dary pogrzebowe.
Środkowe pomieszczenie grobowca miało maksymalne wymiary 3,3 x 2 metry. W jego północnej części dwa duże kamienie ustawiono pod kątem prostym w stosunku do siebie, tworząc niewielką alkowę. Boczne okrągłe komory połączone zostały ze środkowym pomieszczeniem bez pośrednictwa korytarzy. Wschodnia uzyskała średnicę 2,7 metra. Podobnie jak korytarz wejściowy jej ściany utworzyły płaskie i wysokie głazy, mocno osadzone w gliniastym podłożu, a następnie usztywnione u podstawy mniejszymi kamieniami. Umieszczonymi po przekątnej kamieniami wzmocniona została także dolna część konstrukcji muru wypełniającego przestrzenie między dużymi głazami tworzącymi ściany. Cała komora wschodnia prawdopodobnie przykryta była jednym dużym kamieniem stropowym. Podobnie jeden duży i płaski głaz przykrył całą komorę zachodnią.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w większości nie zachował się ziemny kopiec przykrywający grobowiec. Ponadto tylko zachodnia komora przykryta jest 14-tonową, kamienną płytą, natomiast wschodnia i środkowa, a także korytarz wejściowy pozostają niezadaszone. Obecne zachodnie wejście do grobowca powstało w XIX wieku, kiedy to zachodnia komora była wykorzystywana jako stajnia. Wstęp na teren grobowca możliwy jest za darmo codziennie od godziny 10.00 do 16.00.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Hemp W.J., The Capel Garmon Chambered Long Cairn, „Archaeologia Cambrensis”, 82/1927.