Historia
Kościół św. Michała w Caerwys pochodzi z końca XIII wieku, choć wcześniejsza świątynia na tym miejscu sięgać mogła nawet czasów rzymskich. Najwcześniejsza pisemna wzmianka o kościele pojawiła się w 1244 roku, kiedy to papież wybrał kościół św. Michała jako miejsce rozprawy sądowej, aby zdecydować, czy książę Dafydd ap Llywelyn, został zmuszony do podpisania traktatu z królem Henrykiem III. W tym czasie świątynia była jeszcze małym drewnianym budynkiem. Następna wzmianka o kościele św. Michała pochodziła z 1284 roku, kiedy to suma 60 szylingów została wypłacona proboszczowi Jervasiusowi, jako rekompensata za utratę dziesięciny i szkód wyrządzonych przez żołnierzy króla Edwarda I, podczas jego podboju Walii, dwa lata wcześniej.
W 1290 roku król Edward I przyznał Caerwys prawa miejskie. Ponieważ osada nie posiadała murów miejskich, a w mieście odbywały się targi i funkcjonował wymiar sprawiedliwości z sądem i więzieniem, tym bardziej istniała potrzeba funkcjonowania solidnej świątyni o cechach obronnych. Z tego okresu pochodziła najstarsza murowana część kościoła, czyli wieża oraz sąsiadująca z nią nawa. Ta pierwsza pełniła również funkcję obronnego schronienia i być może wieży strażniczej.
Kościół rozbudowano w XIV wieku i po raz kolejny powiększono na początku XV stulecia. W okresie reformacji przeszedł kolejne zmiany, między innymi pobielono jego ściany. Prawdopodobnie w 1687 roku podwyższona została wieża, którą naprawiono w 1769. W 1894 roku rozpoczęto gruntowny remont kościoła, którego najpoważniejszym elementem była przebudowa wschodniej ściany i dostawienie kruchty oraz zakrystii.
Architektura
Najstarszym murowanym elementem kościoła św. Michała pochodzącym z XIII wieku, była czworoboczna w planie wieża o wąskich otworach w przyziemiu. Od południa sąsiadowała ona z prostokątną, krótką nawą, którą w XIV wieku powiększono od wschodu o nieco węższe prezbiterium o zbliżonej długości. Kościół oświetlały wówczas wąskie jedno i dwudzielne okna z prześwitami zamykanymi trójliściami.
Na początku XV wieku dobudowana została nawa północna, która podwoiła pojemność kościoła. Od zachodu sąsiadowała ona ze starą wieżą, na wschodzie zaś posiadała wspólną elewację w prezbiterium, choć przykryta została osobnym dachem dwuspadowym. W okresie angielskiego gotyku dekoracyjnego i wertykalnego w mury kościoła wprowadzone zostały większe okna, spośród których szczególnie okazałe formy otrzymały dwa okna wschodnie. Obydwa zamknięto ostorłucznie (choć w nawie północnej z lekkim spłaszczeniem) i wypełniono kunsztownymi pięciodzielnymi maswerkami. Zaopatrzono je także w profilowane okapniki naśladujące kształtem formę archiwolt.
Wewnątrz nawa północna otwarta została dwoma arkadami na prezbiterium i pojedynczą na nawę główną. Wiadomo, iż w okresie średniowiecza prezbiterium kościoła ozdobione było baldachimem, a od nawy oddzielało go lektorium. Ściany prawdopodobnie były udekorowane malowidłami.
Stan obecny
Najstarszą zachowaną do dnia dzisiejszego częścią kościoła jest wieża, choć jej górna część pochodzi z okresu rozbudowy w XV/XVI lub XVII wieku. Całkowicie nowożytnymi elementami są kruchta zachodnia i zakrystia po stronie południowej. Oryginalne dwudzielne okno XIV-wieczne przetrwało w południowej ścianie nawy, a kolejne z XIV i XV wieku, niekiedy łącznie z oryginalnymi witrażami, widoczne są w murach prezbiterium i nawy północnej (niektóre odnawiane). Do dzisiaj z wewnętrznego wyposażenia przetrwała XIII-wieczna płyta nagrobna Elżbiety Ferrers, żony księcia Walii Dafydda ap Gruffydda. Znajduje się tu także XIV-wieczny grobowiec z krzyżem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Michael A Grade II* Listed Building in Caerwys, Flintshire.
Strona internetowa cpat.demon.co.uk, Church of St Michael , Caerwys.