Historia
Kościół św. Michała w Caerwys pochodzi z końca XIII wieku, choć wcześniejsza świątynia na tym miejscu sięgać mogła nawet czasów rzymskich. Najwcześniejsza pisemna wzmianka o kościele pojawiła się w 1244 roku, kiedy to papież wybrał kościół św. Michała jako miejsce rozprawy sądowej, aby zdecydować, czy książę Dafydd ap Llywelyn, został zmuszony do podpisania traktatu z królem Henrykiem III. W tym czasie świątynia była jeszcze małym drewnianym budynkiem. Następna wzmianka o kościele św. Michała pochodziła z 1284 roku, kiedy to suma 60 szylingów została wypłacona proboszczowi Jervasiusowi, jako rekompensata za utratę dziesięciny i szkód wyrządzonych przez żołnierzy króla Edwarda I, podczas jego podboju Walii, dwa lata wcześniej.
W 1290 roku król Edward I przyznał Caerwys prawa miejskie. Ponieważ osada nie posiadała murów miejskich, a w mieście odbywały się targi i funkcjonował wymiar sprawiedliwości z sądem i więzieniem, tym bardziej istniała potrzeba funkcjonowania solidnej świątyni o cechach obronnych. Z tego okresu pochodziła najstarsza murowana część kościoła, czyli wieża oraz sąsiadująca z nią nawa. Ta pierwsza pełniła również funkcję obronnego schronienia i być może wieży strażniczej.
Kościół rozbudowano w XIV wieku i po raz kolejny powiększono na początku XV stulecia. W okresie reformacji przeszedł kolejne zmiany, między innymi pobielono jego ściany. Prawdopodobnie w 1687 roku podwyższona została wieża, którą naprawiono w 1769. W 1894 roku rozpoczęto gruntowny remont kościoła, którego najpoważniejszym elementem była przebudowa wschodniej ściany i dostawienie kruchty oraz zakrystii.
Architektura
Najstarszym murowanym elementem kościoła św. Michała, pochodzącym z XIII wieku, była czworoboczna w planie wieża o murach grubości 1 metra, przebitych wąskimi otworami w przyziemiu. Od południa sąsiadowała ona z prostokątną, krótką nawą, którą w XIV wieku powiększono od wschodu o nieco węższe prezbiterium o zbliżonej długości. Kościół oświetlały wówczas wąskie jedno i dwudzielne okna z prześwitami zamykanymi trójliśćmi.
Na początku XV wieku dobudowana została nawa północna, która podwoiła pojemność kościoła. Od zachodu sąsiadowała ona ze starą wieżą, na wschodzie zaś posiadała wspólną elewację w prezbiterium, choć przykryta została osobnym dachem dwuspadowym. W okresie angielskiego gotyku dekoracyjnego i wertykalnego w mury kościoła wprowadzone zostały większe okna, spośród których szczególnie okazałe formy otrzymały dwa okna wschodnie. Obydwa zamknięto ostrołucznie (choć w nawie północnej z lekkim spłaszczeniem) i wypełniono kunsztownymi pięciodzielnymi maswerkami. Zaopatrzono je także w profilowane okapniki naśladujące kształtem formę archiwolt.
Wewnątrz nawa północna otwarta została dwoma arkadami na prezbiterium i pojedynczą na nawę główną, przy czym arkady prezbiterium pierwotnie były konstrukcji drewnianej, wykonane z masywnych dębów. Wiadomo, iż w okresie średniowiecza prezbiterium kościoła ozdobione było baldachimem, a od nawy oddzielało go lektorium. Ściany prawdopodobnie były udekorowane malowidłami.
Stan obecny
Najstarszą zachowaną do dnia dzisiejszego częścią kościoła jest wieża, choć jej górna część pochodzi z okresu rozbudowy z XVII wieku. Całkowicie nowożytnymi elementami są kruchta zachodnia i zakrystia po stronie południowej, a także arkady między prezbiterium a nawą północną. Oryginalne dwudzielne okno XIV-wieczne przetrwało w południowej ścianie nawy, a kolejne z XIV i XV wieku, niektóre łącznie z oryginalnymi witrażami, widoczne są w murach prezbiterium i nawy północnej (część z nich odnawiana). Wewnątrz nawy północnej przetrwała późnośredniowieczna więźba dachowa, oparta na XIX-wiecznych wspornikach. Do dzisiaj z wyposażenia zachowała się XIII-wieczna płyta nagrobna Elżbiety Ferrers, żony księcia Walii Dafydda ap Gruffydda. W kościele znajduje się także XIV-wieczny grobowiec z krzyżem.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, II County of Flint, London 1912.
Wooding J., Yates N., A Guide to the churches and chapels of Wales, Cardiff 2011.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Michael A Grade II* Listed Building in Caerwys, Flintshire.