Historia
Budowa kościoła św. Marii w Caernarfon rozpoczęła się około 1307 roku, gdy Henryk z Ellerton, zastępca, a następnie mistrz murarski zamku Caernarfon, uzyskał od króla pozwolenie na budowę kaplicy. Zadziwiające było pozostawienie Caernarfon przez długi okres od momentu fundacji bez własnej świątyni (do czasu budowy kościoła św. Marii mieszkańcy musieli korzystać z usytuowanego poza murami miejskimi kościoła w Llanbeblig, na terenie dawnego fortu rzymskiego Segontium). Sytuacja była tym bardziej zaskakująca, iż Caernarfon związane było z jedną z najwspanialszych i najbardziej spektakularnych zamkowych budowli królewskich, przeznaczonej na centrum władzy politycznej na nowo podbitych terytoriach, a teren pod budowę kościoła wybrano na obrzeżach miasta, w najmniej reprezentacyjnym miejscu. Prawdopodobnie chciano w ten sposób zmarginalizować obecność duchownych w mieście i przyćmić ich siłą władzy monarszej.
Budowę kościoła w Caernarfon ukończono około 1316 roku, kiedy to przeszklone zostały okna. Przez pozostałe stulecia średniowiecza i wczesny okres nowożytny nie przechodził on znaczących przekształceń architektonicznych. Dopiero w latach 1811-1814 z powodu złego stanu został on odrestaurowany przez architekta Benjamina Wyatta z Penrhyn Estate, który przebudował południową i wschodnią ścianę oraz przestawił jedno okno na inne miejsce.
Architektura
Kościół wzniesiono w rogu murów miejskich, które utworzyły północną i zachodnią ścianę świątyni. Narożna cylindryczna baszta, zwana basztą Dzwonniczą, oprócz funkcji obronnych mieściła także kościelną zakrystię i pomieszczenie dla kapelana, lecz sam kościół był niewidoczny w panoramie miasta z powodu braku własnej wysokiej wieży.
Kościół św. Marii otrzymał formę budowli trójnawowej na planie prostokąta, prawdopodobnie bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Nawa główna posiadała cztery przęsła długości, otwarte na naw boczne ostrołucznymi arkadami, natomiast oddzielona lektorium część kapłańska, prezbiterialna wypełniła ostatnie przęsło wschodnie. Wnętrze ze względów obronnych pierwotnie oświetlały jedynie okna od strony południowej oraz co najmniej jedno okno ostrołuczne wypełnione trójdzielnym maswerkiem od strony wschodniej.
Stan obecny
Kruchty obecnego kościoła po stronie południowej są dodatkiem XIX-wiecznym, podobnie jak przemurowane ściany wschodnia i południowa wraz z tamtejszymi oknami. Nawa główna od strony zachodniej posiada pojedyncze oryginalne ostrołukowe okno z maswerkiem, które pierwotnie znajdowało się po stronie wschodniej. Nawa południowa składa się dziś z pięciu przęseł, wspartych od zewnątrz uskokowymi przyporami, ze zwieńczeniem w postaci masywnych sterczyn. Nawa północna jest podobna do południowej, lecz opiera się na murze obronnym, w związku z czym nie potrzebowała przypór. Przepruta jest także trzema nowożytnymi ostrołukowymi oknami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fradley M., Space and Structure at Caernarfon Castle, „Medieval Archaeology”, 50, 2006.
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Caernarvonshire, volume II: central, the Cantref of Arfon and the Commote of Eifionydd, London 1960.