Historia
Zamek Caergwrle, zwany także zamkiem Hope, został wzniesiony na angielsko – walijskim pograniczu, na wzgórzu na którym w okresie rzymskim prawdopodobnie istniała obwarowana osada. Budowa zamku rozpoczęła się w 1277 roku, po tym, jak angielski król Edward I udzielił na nią zezwolenia Dafyddowi ap Gruffyddowi, jako nagrodę za służbę w pierwszej wojnie walijskiej. Dafydd, brat Llywelyna Wielkiego, walczył w niej z rodakami, po tym jak został uwięziony przez Llywelyna by zrzec się dziedzicznych praw do ziemi. Edward wypowiedział wojnę w 1276 roku, a następnie narzucił Llywelynowi podział majątku i w konsekwencji kontrolę nad walijskimi ziemiami, które wcześniej posiadał Llywelyn.
Pierwsza wzmianka o zamku pojawiła się w 1278 roku, kiedy to Edward wysłał Daffydowi 100 marek. Nie wiadomo jednak, czy miało to pomóc w początku budowy, czy też wspomóc utrzymanie już istniejącej budowli. Sądząc po wyglądzie zamku, prawdopodobnie do prac nad nim zatrudniono angielskich murarzy. Najwyraźniej jednak nie został ukończony przed buntem Dafydda w 1282 roku, któremu zaczęły przeszkadzać restrykcyjne prawa angielskiego władcy. Edward zebrał armię i wysłał Reginalda de Grey by zdobył zamek, lecz po przybyciu odkryto, że Dafydd wycofał się i opuścił Caergwrle. Przedtem jednak Walijczycy zniszczyli warownię, m.in. zasypując zamkową studnię. W ciągu kolejnych czternastu tygodni Reginald odbudował zamek. Zatrudnionych było wówczas ponad 340 cieśli, około 600 robotników oraz kolejnych trzydziestu pięciu kamieniarzy. Wzniesiono wówczas wiele drewnianych budynków, m.in. kaplicę, piekarnię i kilka pomieszczeń dla urzędników.
W 1283 roku Edward oddał Caergwrle (przemianowane na Hope) swojej żonie, Eleonorze kastylijskiej. Istniejące wzmianki o zakrytych murach wskazują, że prace nad zamkiem nie były jeszcze wówczas zakończone. Jako że planowano rozwinąć miasto u podnóża zamku, Eleonora uzyskała pozwolenie na cotygodniowy targ w osadzie oraz na sprowadzenie angielskich osadników. Plany te jednak pokrzyżował przypadkowy pożar, mający miejsce jeszcze gdy Edward i Eleonora byli obecni na zamku. Uszkodzona warownia przeszła następnie w ręce Edwarda z Caernarfon, późniejszego króla Edwarda II, lecz nie dokonał on żadnych napraw. Kiedy Edward został królem, przekazał zamek Janowi Cromwellowi w dożywocie w zamian za jego naprawę. Wątpliwe jednak, aby dokonał on jakiejkolwiek renowacji. Po jego śmierci zamek został dany Edwardowi, Czarnemu Księciu, który zauważył, że mury i wieże były w ruinie, nie istniało także żadne pomieszczenie zdatne do zamieszkania. W kolejnych wiekach zamek rozbierano w celu uzyskania materiału budowlanego.
Architektura
Caergwrle został zbudowany na południowo – zachodnim rogu stromego wzgórza, górującego nad rzeką Alun. Opływała ona zamek od wschodu i częściowo od północy. Fundamenty zamku wzniesiono z wydobywanego lokalnie gruboziarnistego, krzemionkowego piaskowca, przy czym wykorzystany został on w dwóch odmiennych formach. Najlepiej opracowano fragmenty w pobliżu obszarów mieszkalnych zamku i na jego zewnętrznych częściach. Elewacje wewnętrzne zostały natomiast pokryte tynkiem, przez co niepotrzebne były tam staranniejsze prace kamieniarskie.
Zamek składał się z obwodu obwarowań poprowadzonych wzdłuż krawędzi stoków wzgórza, wydzielających podłużny dziedziniec o kształcie zbliżonym do trapezu i długości około 42 metrów, zabezpieczony od północy i wschodu przekopem. Po stronie południowej w narożniku usytuowano masywną, cylindryczną wieżę o średnicy 16 metrów, pełniącą zapewne funkcję donżonu. Od strony północnej i wschodniej zamek zabezpieczały dwie mniejsze baszty podkowiaste, a całość połączono kurtynami muru obronnego. Baszta północna była dość nietypowa, gdyż miała czworoboczną część o bokach długości około 10 metrów od strony dziedzińca, czoło zaś o formie łuku odcinkowego. Posiadała ciemne przyziemie oraz górną komorę użytkowaną do celów mieszkalnych, gdyż była wyposażona w kominek i położona obok dwóch kanałów służących jako latryny. Baszta południowo – wschodnia posiadała podobne wymiary, lecz jedynie w niewielkim stopniu wystawała poza obwód obwarowań, przez co jej możliwości flankowe były minimalne. Północno – zachodni narożnik zamku był lekko zaokrąglony, możliwe iż miał formę słabo wysuniętej baszty. Wschodni mur między basztami podkowiastymi, został wyposażony w przyporę, która mogła podpierać mniejszą wieżyczkę.
Brama wjazdowa na teren dziedzińca znajdowała się w kurtynie północnej muru. Prowadził do niej drewniany most zwodzony przerzucony ponad przekopem, może poprzedzony przedbramiem. Zabudowa niedużego majdanu ograniczała się głównie do drewnianych konstrukcji, przystawionych do wewnętrznych ścian murów obwodowych. Na północny – wschód od donżonu, tuż obok wschodniej baszty znajdował się kamienny piec do wyrobu chleba.
Zamek posiadał cechy typowe dla budownictwa anglo-normańskiego (potężny, cylindryczny donżon, większy niż w walijskich zamkach Dolbadarn, Dryslwyn, czy Dinefwr, a konkurujący z masywnym donżonem w Pembroke) oraz cechy rodzimej, walijskiej architektury zamkowej (charakterystyczne baszty na planie wydłużonej podkowy, słabe zabezpieczenie bramy wjazdowej na dziedziniec). Możliwe, iż jego budowa nie została nigdy ukończona.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się niewielkie fragmenty zamku, uchodzącego za ostatnią, najpóźniejszą warownię rodzimych, walijskich władców. Spośród kamiennych reliktów najbardziej wyróżnia się wschodni odcinek muru obronnego z pozostałościami przypory – wieżyczki, fragmenty podkowiastej baszty północnej i fragment muru łączącego basztę południowo – wschodnią z donżonem. Praktycznie cała zachodnia część zamku uległa degradacji, zapewne z powodu obsunięcia skarp wzgórza, widoczne są jedynie fundamenty wschodniej części donżonu. Wstęp na teren ruin zamku jest wolny. Ścieżkę od ulicy do zamku pokonać można w 20 minut, lub w 10 minut jeśli skróci się drogę przez las.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Davis P.R., Castles of the Welsh Princes, Talybont 2011.
Davis P.R., Towers of Defiance. The Castles & Fortifications of the Princes of Wales, Talybont 2021.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Morgane G., Castles in Wales, Talybont 2008.
Salter M., The castles of North Wales, Malvern 1997.
Taylor A. J., The Welsh castles of Edward I, London 1986.