Historia
Nie ma pewności kiedy zbudowany został kościół w Bryneglwys. Jeśli powstał już w XIV wieku, to uległ gruntownej przebudowie w XV stuleciu. Kolejne prace budowlane prowadzono w drugiej połowie XVI wieku, około 1570 roku, kiedy to do korpusu świątyni dostawiono kaplicę. Przed zwycięstwem w Anglii reformacji patronat nad kościołem pełniło cysterskie opactwo Valle Crucis, następnie sir William Pickering i w dalszej kolejności rodzina Wynnstay. W połowie XIX wieku kościół należał do biskupów St Asaph. W okresie tym dobudowano do niego kruchtę i pobielono elewacje, a następnie w 1875 roku w trakcie renowacji usunięto nowożytną emporę i wymieniono większość okien. Dobudowana została wówczas także zakrystia i mała dzwonnica nad nawą.
Architektura
W swej najstarszej formie kościół był prostą budowlą salową, wzniesioną z nieobrobionego wapienia na planie prostokąta, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. W drugiej połowie XVI wieku ta skromna budowla powiększona została po stronie południowej o przystawioną do wschodniej części korpusu kaplicę. Wewnątrz kaplica ta połączona została z nawą otwartą przestrzenią, przy czym więźbę dachową części prezbiterialnej kościoła podtrzymywały tam dwa drewniane słupy.
Oświetlenie kościoła zapewniały okna w stylistyce angielskiego gotyku wertykalnego, ostrołuczne i o czworobocznych ościeżach, dwu oraz trójdzielne, wypełnione maswerkami zamkniętymi trójliściami. Wyróżniało się zachodnie okno kaplicy, także zwieńczone trójliściem, ale bardzo wąskie, prawie szczelinowe. Wejście do wnętrza umieszczone zostało w ścianie południowej w ostrołucznym, profilowanym portalu.
Stan obecny
Obecnie kościół posiada średniowieczny korpus, kaplicę z przełomu średniowiecza i nowożytności (stylistycznie zbliżoną do pierwotnej części świątyni), oraz nowożytną zakrystię po stronie północnej i kruchtę od południa. Górne partie szczytów wraz z krzyżami oraz mała dzwonnica są efektem prac z XIX wieku. Oryginalne okna zachowały się w ścianie wschodniej korpusu i kaplicy, w zachodniej elewacji kaplicy, a także we wschodniej części południowej ściany kaplicy. Położone obok, po lewej stronie okno jest identyczne, choć wstawiono je już w XIX wieku, podobnie jak wymienione okna północne i południowe w nawie. Wewnątrz, spośród dwóch drewnianych słupów oddzielających kaplicę od prezbiterium, jeden został wymieniony, jeden zaś jest oryginalny, co łatwo odróżnić na pierwszy rzut oka. Pomimo tego kościół charakteryzuje się dobrym stanem zachowania średniowiecznych elementów, oraz starannie przeprowadzoną jak na wiktoriańskie standardy renowacją.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of North Wales, Malvern 1993.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, IV County of Denbigh, London 1914.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Tysilio A Grade II* Listed Building in Bryneglwys, Denbighshire.