Historia
Zamek w Brecon (nazwa pochodzić miała od walijskiego wodza Brychana) został zbudowany przez normandzkiego lorda Bernarda de Neufmarché, po tym gdy zwyciężył on walijskiego władcę Rhysa Ap Tewdwra w bitwie pod Brecon w 1093 roku. Anglo-Normanowie następnie zaatakowali całą południową Walię, pokonując lokalnych celtyckich władców i podbijając królestwo Brycheiniog, a Bernard w uznaniu za zasługi otrzymał tytuł lorda Brecon.
Zamek powstał w naturalnie obronnym miejscu przy połączenia rzeki Usk i Honddu, gdzie mógł strzec przepraw i czerpać korzyści z wodnych młynów. Już w 1094 roku został oblężony przez Walijczyków, lecz załoga doczekała odsieczy sprowadzonej przez Rogera de Newburgh. Bernard zmarł w 1125 roku pozostawiając Brecon zabezpieczone i rozwijające się. Przeszło ono na własność Milesa of Gloucester, pierwszego earla Hereford, który poślubił córkę Bernarda, Sybil, a następnie na jego syna Rogera Fitzmilesa, drugiego earla Hereford. W drugiej połowie XII wieku zamek na skutek dalszych koligacji małżeńskich przeszedł w ręce rodziny de Braose. Gdy zbuntowali się oni przeciwko angielskiemu królowi Janowi, ten zdobył zamek w 1207 roku. Rodzina de Braose, a konkretnie bracia Giles i Reginald de Braose, odbili zamek podczas pierwszej wojny baronów w 1215 roku. Niedługo później Brecon stało się celem ataków Walijczyków Llywelyna ap Iorwertha, którzy najeżdżali zamek i miasto w 1217, 1231 i 1233 roku. W trakcie tego ostatniego miasto zostało spalone, lecz zamek zdołał się obronić.
W 1241 roku Brecon przejął ród Bohun, na skutek małżeństwa Humphreya de Bohun, earla Hereford z dziedziczką rodu Braose, Eleonorą. Nowy właściciel oddał Brecon w zarząd Rogerowi Mortimerowi oraz przyczynił się do znaczącej rozbudowy zamku, a zwłaszcza ufortyfikowania podzamcza. Pomimo tego w drugiej połowie XIII wieku Brecon było wielokrotnie atakowane przez Walijczyków Llywelyna ap Gruffydda, którym na krótki okres udało się zdobyć zamek w 1263 roku (garnizon poddał się). Dwa lata później zamek odbił książę Edward, lecz jeszcze w tym samym 1265 roku ponownie zdobyli go Walijczycy. Poczynili oni także poważne zniszczenia w trakcie ataków z 1273 i 1295 roku. Spokojniejszy okres dla Brecon nastał dopiero w XIV wieku. Dzięki temu na początku stulecia Humphrey VII de Bohun mógł powiększyć zamek o budynek auli.
W 1322 roku zamek przejął król Edward II, po śmierci Humphreya VII de Bohun w bitwie pod Boroughbridge, w trakcie walk wewnętrznych po stronie Thomasa, earla Lancaster i zbuntowanych baronów. Powrócił on później w ręce rodu de Bohun, a następnie przeszedł na własność Henryka, diuka Lancaster, ożenionego z Marią, dziedziczką Humphreya X de Bohun, który zmarł w 1372 roku. Henryk Lancaster w 1399 roku objął angielski tron jako Henryk IV, Brecon zaś powierzył wówczas sir Thomasowi Berkeley. Ten zarządzał naprawami i rozbudową zamku na początku XV wieku, przygotowując Brecon do obrony przez zbuntowanymi Walijczykami Owaina Glyndŵra. W 1404 do zamku miało zostać przysłanych 100 zbrojnych pieszych oraz 11 konnych łuczników, lecz ostatecznie nie podjęto próby jego zdobycia.
W późniejszych latach XV wieku Brecon przeszło na własność diuków Stafford z Buckingham. Ostatni z nich zostali straceni za panowania Henryka VIII Tudora, a kompleks zamkowy zaczął od tego momentu popadać w ruinę. Po raz ostatni zamek został oblężony przez Rowlanda Laugharne, dowódcę wojsk Parlamentu w trakcie angielskiej wojny domowej w 1645 roku. Później w dużej części został rozebrany. Pierwsze prace naprawcze zaczęto przeprowadzać w XIX wieku, dzięki czemu zamek przekształcono w hotel.
Architektura
Zamek został wzniesiony na wysokim wzgórzu, którego stoki opadały na wschodzie ku rzece Honddu, wpadającej do większego nurtu rzeki Usk po południowej stronie warowni. Początkowo otrzymał on formę motte and bailey. Składał się z wielkiego kopca ziemnego o wysokości 15 metrów na którym wzniesiono drewniany donżon, otoczony na początku XIII wieku wielobocznym kamiennym murem obwodowym (shell keep), do którego powstania materiał brano z rzymskich ruin miasta Caer Badden. Mur obronny miał 1,7 metra grubości, a otaczał dziedziniec o około 15 metrach średnicy. W 1233 roku zbudowano także kamienny mur ochraniający położone na południowym – zachodzie podzamcze. Mur ten zastąpił wcześniejszy ziemny wał i przekop, a całe założenie osiągnęło kształt zbliżony do trójkąta o wymiarach 90 x 120 metrów, wciśniętego pomiędzy rzekę Honddu i Usk.
Na przełomie XIII i XIV wieku w południowej części podzamcza zbudowany został budynek wielkiej auli (great hall), do którego na początku XIV wieku dostawiono wieloboczną, wysuniętą na południe wieżę Ely (nazwaną od biskupa Ely, więzionego tu w 1483 roku). Przysłoniła ona częściowo wcześniejszą narożną, cylindryczną i płytką wieżyczkę budynku auli. W nowej wieży umieszczono pomieszczenia wyposażone w latryny. Sam budynek auli miał około 21 metrów długości i mury grube aż na 2,4 metra. Posiadał trzy kondygnacje rozdzielone płaskimi, drewnianymi stropami: środkową oświetlaną wąskimi, ostrołucznymi oknami oraz górną oświetlaną wąskimi ale wysokimi oknami ostrołucznymi o prześwitach wypełnionych trójliśćmi. Najniższa kondygnacja o przeznaczeniu gospodarczo – obronnym doświetlana była jedynie wąskimi otworami szczelinowymi. Budynek zwieńczony był krenelażem ze szczelinowymi otworami strzeleckimi przeprutymi w merlonach.
Główna brama zamkowa skierowana była na północny – zachód i wzmocniona przez dwie półokrągłe baszty, bronę i most zwodzony. Łączył się z nią mur obronny otaczający kształtem zbliżonym do trójkąta całe założenie zamkowe. Wewnątrz znajdował się wspomniany trójkondygnacyjny budynek wielkiej auli (great hall) z wieżą Ely, a obok prywatne pomieszczenia mieszkalne pana zamku. W średniowiecznych dokumentach znajdują się odniesienia do innych pomieszczeń i budynków: komnat konstabla i poborcy podatków, kaplicy, skarbca, kuchni, stajni. Studnia została opisana jako mająca 9 metrów głębokości.
Obwarowania miejskie rozciągały się na odległość około 600 metrów po wschodniej stronie zamku, na przeciwnym brzegu rzeki Honddu. Składały się one z muru obronnego wzmocnionego dziesięcioma basztami, prawdopodobnie w większości wzniesionymi na planie koła. Baszty czworoboczne, sądząc po zachowanych reliktach, były wysunięte o 3 metry przed lico muru, mające boki o długości około 6 metrów. Do miasta prowadziły cztery bramy: północna, zachodnia, południowo – zachodnia i wschodnia. Dwie z nich, zachodnia i południowo – zachodnia, położone były blisko siebie i skierowane w stronę mostów przerzuconych nad rzekami Usk i Honddu. Północna brama (Struet Gate) wiodła w kierunku klasztoru dominikańskiego, a wschodnia (Watton Gate) w kierunku Crickhowell i Abergavenny.
Stan obecny
Obecnie w Brecon zobaczyć można kopiec z reliktami najstarszej części zamku, położony na terenie ogrodów pałacu biskupiego. Na terenie współczesnego hotelu zachował się fragment wielkiej sali wraz z stojącą obok wieżą i odcinkiem muru obronnego stanowiącego obecnie zewnętrzną ścianę budynku. Sam zamek można zwiedzać niezależnie od hotelu. Obwarowania miejskie zachowały się jedynie fragmentarycznie w południowej części dawnego obwodu wraz z reliktami dwóch baszt.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Pettifer A., Welsh castles, Woodbridge 2000.
Salter M., Medieval walled towns, Malvern 2013.
Salter M., The castles of Mid Wales, Malvern 2001.