Historia
Wznoszenie domu Bryndraenog rozpoczęto około 1436 roku, na co wskazały badania dendrochronologiczne drewna użytego do jego budowy. Ufundować go mógł miejscowy urzędnik (reeve) odpowiadający za sprawy sądowe i administracyjne z ramienia Korony we władztwie (lordship) Maelienydd. W XVI wieku dom opisany został jako siedziba potomków Hywela ap Madoga of Maelienydd, a następnie aż do XVIII wieku znajdował się w posiadaniu Morgana Maredudda of Pantycaregl i jego dziedziców. Na początku XVII wieku (około 1615 według badań dendrochronologicznych) domostwo przebudowano, przy większym zastosowaniu kamienia w pierwotnie szachulcowej konstrukcji. Kolejne zmiany nastąpiły w XIX wieku, kiedy to przedłużono skrzydło południowe o stajnie i spichlerz oraz adaptowano skrzydło północne na oddzielne domostwo.
Architektura
Domostwo w swej najstarszej, XV-wiecznej formie składało się z wzniesionych w konstrukcji szkieletowej trzech skrzydeł: dwóch dłuższych, usytuowanych prostopadle do siebie i stykających się w południowo – wschodnim narożniku oraz, trzeciego, nieco krótszego, dołączonego po stronie północno – wschodniej i tworzącego łącznie z poprzednimi kształt zbliżony do litery U (co dało jeden z największych znanych średniowiecznych, wiejskich domów średniej szlachty na terenie Walii). Dodatkowo w południowej części fasady wschodniej umieszczony został nieduży przedsionek, otwarty na poziomie gruntu, gdzie znajdowało się główne wejście do domostwa oraz mieszczący na piętrze pomieszczenie.
Pośrodku skrzydła wschodniego usytuowane zostało najważniejsze, reprezentacyjne pomieszczenie domostwa, mianowicie wysoka, otwarta na więźbę dachową aula (great hall). Jej przestrzeń podzielona była na trzy przęsła, wydzielonye przez główne krokwie i tworzące lekko ostrołuczne arkady jętki i zastrzały, opadające na przyścienne, drewniane, profilowane u podstawy słupy. Ponad jętkami i pomiędzy krokwiami umieszczono panele rzeźbione na kształt zwieńczonych trójliśćmi prześwitów, a całość charakteryzowała się bardzo wysoką jakością wykonania. Oświetlenie auli od strony fasady zapewniało duże, dwunastodzielne okno z czterema górnymi prześwitami zamkniętymi trójliściami i ozdobionymi motywami roślinnymi. Ogrzewanie pierwotnie prawdopodobnie zapewniało otwarte palenisko, wyposażenie zaś z pewnością składało się z dużego stołu przy którym zasiadali właściciele domostwa. Południową część auli na wysokości przedsionka oddzielała drewniana przegroda, tworząca za aulą wąski korytarz prowadzący także do dziedzińca na tyłach domu. Na piętrze owego korytarza utworzono rodzaj balkonu, czy też galerii z widokiem na aulę.
Pozostałe pomieszczenia przyziemia domostwa najprawdopodobniej zajmowały izby gospodarcze lub pomocnicze. Spośród nich wyróżniała się sala w zachodniej części skrzydła południowego, będąca drugą, mniejszą aulą. Od reszty skrzydła oddzielał ją poprzeczny korytarz. Podobnie jak główna aula otwarta była aż po więźbę dachową, lecz jej jętki i zastrzały nie tworzyły ostrołuku a poprzez serię wcięć na zastrzałach rodzaj pięcioliścia ze spłaszczoną górną partią. Więźba małej auli była mniej ozdobna, bez drewnianych maswerków, z prostymi zastrzałami.
Nie licząc obydwu auli, w pozostałej część domostwa wydzielono płaskimi stropami górne piętro, zajmowane przez pomieszczenia mieszkalne. Pośród nich wspomniane powyżej pomieszczenie nad przedsionkiem mogło pełnić funkcję małej kaplicy czy też oratorium, wyróżniało się bowiem więźbą dachową dekorowaną rzędami drewnianych trójliści (także samo umieszczanie kaplic nad wejściami lub bramami miało w średniowieczu długą tradycję).
Na początku XVII wieku przebudowano północną część skrzydła wschodniego, przekształcając je w konstrukcję murowaną i jednocześnie wznosząc krótki ryzalit po stronie wschodniej, wystający z fasady domostwa podobnie jak starszy przedsionek. Pomieszczenia znajdujące się w ryzalicie były ogrzewane kominkami, których komin osadzono w ścianie południowej.
Stan obecny
Domostwo Bryndraenog, choć częściowo przekształcone w XVII i XIX wieku (między innymi rozebrana zachodnia część skrzydła wschodniego), stanowi dziś jeden z najcenniejszych zabytków średniowiecznego świeckiego budownictwa na terenie Walii, w którym zachowały się wspaniałe przykłady dawnej ciesielki (między innymi więźba dachowa głównej auli, więźba dachowa przedsionka wschodniego, drewniany maswerk okna auli). Zwiedzanie wnętrz Bryndraenog najpewniej nie jest możliwe, gdyż domostwo stanowi zamieszkałą własność prywatną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Smith P., Houses of the Welsh Countryside. A Study in Historical Geography, London 1988.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Bryndraenog A Grade I Listed Building in Beguildy (Bugeildy), Powys.
Strona internetowa coflein.gov.uk, Bryndraenog, Beguildy.