Historia
Pierwotny, drewniany normański zamek, czy też raczej rycerski gródek (ringwall) został wzniesiony w XII wieku przez ród de Barry (Barri), posiadający swe nazwisko od pobliskiej wyspy, na której funkcjonowała przednormańska kaplica św. Barruca. Jako pierwszy pojawił się w źródłach pisemnych rycerz William de Barry, który na przełomie XII i XIII wieku kilkukrotnie świadkował na dokumentach i przekazał pastwiska opactwu w Neath, a w latach 1232-1243 wmieszany był w bunt Richarda Marshala. Po nim pod koniec pierwszej połowy XIII wieku żył kolejny William, którego synem był John de Barry, mieszczanin Cardiff. Pod koniec XIII wieku, prawdopodobnie z inicjatywy kolejnego członka rodu, Lucasa de Barry, zbudowano w obrębie pierwotnego zamku dwa pierwsze kamienne budynki: północno – wschodni i północno zachodni.
W 1316 roku zamek został zaatakowany i poważnie uszkodzony podczas rewolty Llywelyna Brena przeciwko angielskiemu królowi Edwardowi II. Po zakończeniu działań wojennych John de Barry przeprowadził naprawy i dokonał rozbudowy zamku o południowy budynek auli oraz wieżę bramną. W 1321 roku John de Barry wmieszał się w bunt baronów, na skutek czego jego ziemie i dobra zostały skonfiskowane. Odzyskał je po sześciu latach, obejmując urząd w Cardiff. John posiadał dwóch synów: Richarda i Thomasa oraz córkę Joan, przy czym synowie zmarli bez potomków około połowy XIV wieku. Dobra rodzinne wraz z zamkiem przeszły wówczas na Joan, a wraz z jej śmiercią w 1351 roku, na jej syna Thomasa Marshala.
W drugiej połowie XIV wieku kolejnym właścicielem zamku był Oliver St. John, lord Fonmon, a następnie członkowie rodziny St. John z Bletsoe. W pierwszej połowie XVI stuleciu zamek znajdował się już w częściowej ruinie, użytkowana była jedynie na cele gospodarcze południowa część zamku wraz z wieżą bramną. W XVIII stuleciu, po prawdopodobnie krótkotrwałym użytkowaniu w czasie wojny domowej z XVII wieku, zamek został w całości porzucony i w większości rozebrany.
Architektura
Zamek usytuowano na niewielkim wywyższeniu terenu, w niedalekiej odległości od wybrzeża Kanału Bristolskiego, a także w pobliżu przystani, która posiadała spokojne wody dzięki wyspie Barry na południowym – wschodzie. Pierwotnie był to niewielki drewniano – ziemny gródek o średnicy około 35 metrów, zabezpieczony przekopem o szerokości około 10 metrów i obwarowaniami drewniano – ziemnymi w postaci palisady lub częstokołu.
Pod koniec XIII wieku zamek posiadał dwa kamienne, narożne, prostokątne w planie budynki: północno – wschodni i północno zachodni, połączone kurtyną muru po stronie północnej i obwodem obronnym na południu, który wydzielał pomiędzy nimi nieduży dziedziniec. Budynek wschodni posiadał wewnątrz wydzielone pomieszczenie w części południowej z małą kwadratową wnęką ścienną w ścianie wschodniej. Większa izba północna posiadała podłogę z glinianej polepy, przy czym jej północna część mogła być zaopatrzona w piwniczkę. Budynek zachodni posiadał przypuszczalne wymiary 7,3 x 14,5 metra i mury grube na około 1,1 metra.
Po rozbudowie z pierwszej połowy XIV wieku zamek składał się budynku auli (hall) po stronie południowej, sąsiadującego od wschodu z wieżą bramną, a od zachodu z narożną czworoboczną wieżą, oraz z dwóch starszych budynków mieszkalnych po stronie północnej, połączonych krótkimi kurtynami murów obronnych. Narożna wieża południowo – zachodnia wysunięta była przed fasadę zamku, tak że mogła flankować usytuowaną na południu bramę wjazdową do zamku.
Budynek południowy usytuowany został dłuższymi bokami na linii wschód – zachód, prostopadle do domów północnych, w ten sposób, że jego ściana południowa stanowiła mur obwodowy zamku, a ściana wschodnia część wieży bramnej. Wewnątrz budynku główna reprezentacyjna sala (hall) znajdowała się na pierwszym piętrze i była ogrzewana kominkiem w północnej ścianie. Niższa kondygnacja prawdopodobnie posiadała wydzielone nieduże pomieszczenie w części zachodniej, a jej całość zwieńczona była drewnianym stropem, składającym się z płasko ułożonych belek, ułożonych na kamiennych wspornikach. Wejście do budynku prowadziło od strony dziedzińca, mniej więcej pośrodku większego pomieszczenia w przyziemiu. Istniała możliwość jego blokowania ryglem osadzanym w otworze w grubości muru. Prawdopodobnie dodatkowo można się było dostać wprost na piętro za pomocą zewnętrznych drewnianych schodów, przystawionych do zachodniej części ściany północnej. W południowo – wschodnim narożniku znajdowały się wąskie schody, w grubości muru prowadzące na ganek obronny murów (wieńczący też zapewne budynek auli, jako że stanowiła ona fasadę zamku) oraz przejście do pomieszczenia na piętrze wieży bramnej. W budynku auli nie odnaleziono żadnej latryny. O ile nie znajdowała się ona w zniszczonej części zachodniej ściany południowej, to zaplecze sanitarne mogło funkcjonować w narożnej wieży południowo – zachodniej.
Wjazd do zamku prowadził przez ostrołukowy portal z broną, podwójne drzwi o szerokości 1,9 metra i most zwodzony wiodący do sklepionego przejazdu bramnego. Powyżej znajdowało się małe pomieszczenie, które być może służyło jako kaplica. Oświetlało je od południa ostrołuczne okno z profilowanym okapnikiem osadzonym na dwóch konsolach o kształcie głów ludzkich: rycerza i damy. Wyposażenie wewnętrzne oratorium składało się z półki ściennej oraz kamiennej pisciny z odpływem. Ołtarz mógł być umieszczony we wnęce okiennej drugiego, wschodniego otworu, ponadto w pomieszczeniu znajdować się musiał także mechanizm do obsługi brony. Górna kondygnacja wieży bramnej skomunikowana była wspomnianym powyżej przejściem z sąsiadującym budynkiem auli oraz połączona zakręcającym przejściem z chodnikiem w koronie muru obronnego po stronie północno – wschodniej. Prawdopodobnie niezachowana północna ściana wieży bramnej była bardzo cienka, być może nawet konstrukcji szachulcowej.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w najlepszym stanie zachował się fragment wieży bramnej z ostrołukowym portalem i gotyckim oknem powyżej. Pomniejsze fragmenty murów przetrwały po stronie północnej i wschodniej, gdzie widoczny jest również otwór strzelczy. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.
The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments of Wales, Glamorgan Later Castles, London 2000.