Historia
Pierwotny, drewniany normański zamek, czy też raczej rycerski gródek (ringwall) został wzniesiony w XII wieku przez ród de Barry (Barri), posiadający swe nazwisko od pobliskiej wyspy, na której funkcjonowała przednormańska kaplica św. Barruca. Jako pierwszy pojawił się w źródłach pisemnych rycerz William de Barry, który na przełomie XII i XIII wieku kilkukrotnie świadkował na dokumentach i przekazał pastwiska opactwu w Neath, a w latach 1232-1243 wmieszany był w bunt Richarda Marshala. Po nim pod koniec pierwszej połowy XIII wieku żył kolejny William, którego synem był John de Barry, mieszczanin Cardiff. Pod koniec XIII wieku, prawdopodobnie z inicjatywy kolejnego członka rodu, Lucasa de Barry, zbudowano w obrębie pierwotnego zamku dwa pierwsze kamienne budynki: północno – wschodni i północno zachodni.
W 1316 roku zamek został zaatakowany i poważnie uszkodzony podczas rewolty Llywelyna Brena przeciwko angielskiemu królowi Edwardowi II. Po zakończeniu działań wojennych John de Barry przeprowadził naprawy i dokonał rozbudowy zamku o południowy budynek auli oraz wieżę bramną. W 1321 roku John de Barry wmieszał się w bunt baronów, na skutek czego jego ziemie i dobra zostały skonfiskowane. Odzyskał je po sześciu latach, obejmując urząd w Cardiff. John posiadał dwóch synów: Richarda i Thomasa oraz córkę Joan, przy czym synowie zmarli bez potomków około połowy XIV wieku. Dobra rodzinne wraz z zamkiem przeszły wówczas na Joan, a wraz z jej śmiercią w 1351 roku, na jej syna Thomasa Marshala.
W drugiej połowie XIV wieku kolejnym właścicielem zamku był Oliver St. John, lord Fonmon, a następnie członkowie rodziny St. John z Bletsoe. W pierwszej połowie XVI stuleciu zamek znajdował się już w częściowej ruinie, użytkowana była jedynie na cele gospodarcze południowa część zamku wraz z wieżą bramną. W XVIII stuleciu, po prawdopodobnie krótkotrwałym użytkowaniu w czasie wojny domowej z XVII wieku, zamek został w całości porzucony i w większości rozebrany.
Architektura
Zamek usytuowano w niedalekiej odległości od wybrzeża kanału bristolskiego oraz w pobliżu przystani, która uzyskała schronienie dzięki wyspie Barry na południowym – wschodzie. Pierwotnie był to niewielki drewniano – ziemny gródek o średnicy około 35 metrów, zabezpieczony przekopem o szerokości około 10 metrów i obwarowaniami drewniano – ziemnymi w postaci palisady lub częstokołu.
Pod koniec XIII wieku zamek posiadał dwa kamienne, narożne, prostokątne w planie budynki: północno – wschodni i północno zachodni, połączone kurtyną muru po stronie północnej i obwodem obronnym na południu, który wydzielał pomiędzy nimi nieduży dziedziniec. Budynek wschodni posiadał wewnątrz wydzielone pomieszczenie w części południowej z małą kwadratową wnęką ścienną w ścianie wschodniej. Większa izba północna posiadała podłogę z glinianej polepy, przy czym jej północna część mogła być zaopatrzona w piwniczkę. Budynek zachodni posiadał przypuszczalne wymiary 7,3 x 14,5 metra i mury grube na około 1,1 metra.
Po rozbudowie z pierwszej połowy XIV wieku zamek składał się budynku auli (hall) po stronie południowej, sąsiadującego od wschodu z wieżą bramną, a od zachodu z narożną czworoboczną wieżą, oraz z dwóch starszych budynków mieszkalnych po stronie północnej, połączonych krótkimi kurtynami murów obronnych. Narożna wieża południowo – zachodnia wysunięta była przed fasadę zamku, tak że mogła flankować usytuowaną na południu bramę wjazdową do zamku.
Budynek południowy usytuowany został dłuższymi bokami na linii wschód – zachód, prostopadle do domów północnych, w ten sposób, że jego ściana południowa stanowiła mur obwodowy zamku, a ściana wschodnia część wieży bramnej. Wewnątrz budynku główna reprezentacyjna sala (hall) znajdowała się na pierwszym piętrze i była ogrzewana kominkiem w północnej ścianie. Niższa kondygnacja prawdopodobnie posiadała wydzielone nieduże pomieszczenie w części zachodniej, a jej całość zwieńczona była drewnianym stropem, składającym się z płasko ułożonych belek, ułożonych na kamiennych wspornikach. Wejście do budynku prowadziło od strony dziedzińca, mniej więcej pośrodku większego pomieszczenia w przyziemiu. Istniała możliwość jego blokowania ryglem osadzanym w otworze w grubości muru. Prawdopodobnie dodatkowo można się było dostać wprost na piętro za pomocą zewnętrznych drewnianych schodów, przystawionych do zachodniej części ściany północnej. W południowo-wschodnim narożniku znajdowały się wąskie schody, w grubości muru prowadzące na ganek obronny murów (wieńczący też zapewne budynek auli, jako że stanowiła ona fasadę zamku) oraz przejście do pomieszczenia na piętrze wieży bramnej. W budynku auli nie odnaleziono żadnej latryny. O ile nie znajdowała się ona w zniszczonej części zachodniej ściany południowej, to zaplecze sanitarne mogło funkcjonować w narożnej wieży południowo – zachodniej.
Wjazd do zamku prowadził przez ostrołukowy portal z broną, podwójne drzwi o szerokości 1,9 metra i most zwodzony wiodący do sklepionego przejazdu bramnego. Powyżej znajdowało się małe pomieszczenie, które być może służyło jako kaplica. Oświetlało je od południa ostrołuczne okno z profilowanym okapnikiem osadzonym na dwóch konsolach o kształcie głów ludzkich: rycerza i damy. Wyposażenie wewnętrzne oratorium składało się z półki ściennej oraz kamiennej pisciny z odpływem. Ołtarz mógł być umieszczony we wnęce okiennej drugiego, wschodniego otworu, ponadto w pomieszczeniu znajdować się musiał także mechanizm do obsługi brony. Górna kondygnacja wieży bramnej skomunikowana była wspomnianym powyżej przejściem z sąsiadującym budynkiem auli oraz połączona zakręcającym przejściem z chodnikiem w koronie muru obronnego po stronie północno – wschodniej. Prawdopodobnie niezachowana północna ściana wieży bramnej była bardzo cienka, być może nawet konstrukcji szachulcowej.
Stan obecny
Do czasów współczesnych w najlepszym stanie zachował się fragment wieży bramnej z ostrołukowym portalem i gotyckim oknem powyżej. Pomniejsze fragmenty murów przetrwały po stronie północnej i wschodniej, gdzie widoczny jest również otwór strzelczy. Wstęp na teren zamku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Glamorgan later castles, Royal commission on the ancient and historical monuments of Wales, Llandudno 2000.
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.