Historia
Kościół w Amroth został wzniesiony w XII wieku na miejscu wcześniejszej przednormańskiej świątyni. W 1150 roku został przekazany zakonowi joannitów z pobliskiej komturii w Slebech. W XIII wieku oraz ponownie na przełomie XV i XVI stulecia został przebudowany i powiększony. Prace budowlane pod koniec średniowiecza prawdopodobnie prowadzone były przez Johna Elliota, który dobudował do kościoła rodową kaplicę. Kolejna gruntowana przebudowa połączona z renowacją została przeprowadzona w latach 1851-1855, lecz na szczęście nie objęła ona pierwotnych murów, wieży, stropów i kaplicy, wydłużeniu w kierunku zachodnim uległa natomiast nawa. W XIX wieku przekształcono także prawie wszystkie okna poza otworami umieszczonymi w wieży i dobudowano kruchtę. W 1899 roku do kościoła dostawiona została zakrystia.
Architektura
Kościół z XIII wieku wzniesiony został na planie krzyża, składającego się z dwuprzęsłowej nawy, północnego i południowego ramienia transeptu (południowe ramię transeptu mogło powstać nieco później, już w XIV stuleciu) oraz z dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego na wschodzie ścianą prostą. Kościół usytuowany został na niewielkim wzniesieniu, otoczonym ogrodzonym cmentarzem i prawdopodobnie przekopem.
Na przełomie XV i XVI stulecia północne ramię transeptu wykorzystano jako podstawę do wzniesienia czworobocznej, trójpiętrowej wieży. Nie została ona wzmocniona przyporami ani poszerzonym cokołem, ale zgodnie z walijską stylistyką schyłku średniowiecza zaopatrzona w krenelaż osadzony na przedpiersiu na wydatnych kroksztynach i narożną wieżyczkę ze schodami i otworami szczelinowymi.
Północna kaplica o długości równej z prezbiterium i równolegle do niego usytuowana, powstała w połowie XVI wieku, jako rodowy grobowiec właścicieli pobliskiego zamku Amroth. Ściana wschodnia kaplicy utworzyła równą elewację ze wschodnią ścianą prezbiterium. Jej wnętrze otwarto arkadami zarówno na prezbiterium jak i na przyziemie wieży.
Stan obecny
Kościół obecnie składa się z prezbiterium oraz z przedłużonej o prawie 8 metrów w XIX wieku czteroprzęsłowej nawy głównej, późnośredniowiecznych północnej kaplicy i wieży, neogotyckiej południowej kruchty, a także współczesnej zakrystii. Zachodnie przęsło prezbiterium i wschodnie przęsła nawy pochodzą z XIII wieku, natomiast wschodnie przęsło prezbiterium przebudowano na początku XVII wieku. Niestety prawie wszystkie okna kościoła poza otworami wieży zostały zmodernizowane w okresie nowożytnym. Wewnątrz kościoła zobaczyć można późnoromańską chrzcielnicę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of South-West Wales, Malvern 2003.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, VII County of Pembroke, London 1925.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, St Elidyr’s Church. A Grade II Listed Building in Amroth, Pembrokeshire.
Strona internetowa coflein.gov.uk, St Elidyr’s church, Amroth.