Historia
Pierwszy zamek w Abergavenny, wówczas jeszcze drewniany, został wzniesiony około 1087-1088 roku, przez normandzkiego lorda Hamelina de Ballon. W latach 70-tych XII wieku, kolejny z właścicieli zamku, Henryk Fitzmiles, lord Abergavenny, został zabity przez walijskiego władcę Gwent, Seisylla ap Dyfnwal. Bez męskiego spadkobiercy majątek Henryka wraz z zamkiem, przeszedł na męża jego córki Berthy, Williama de Braose, który dokonał przebudowy i rozbudowy swej nowej siedziby.
W 1175 roku, w okresie Bożego Narodzenia, de Braose wezwał do Abergavenny Seisylla i jego syna Geoffreya, wraz z innymi pomniejszymi walijskimi władcami księstwa Gwent, pozorując chęć pojednania. Po ich przybyciu kazał jednak zabić wszystkich gości w wielkiej sali zamku, a następnie zajął siedzibę Seisylla, Castell Arnallt, w której zamordował jego żonę. Czyn ten, a także przejęcie ziem pomordowanych, zaowocowało sankcjami Korony angielskiej, pragnącej uspokojenia na pograniczu walijsko – angielskim, w wyniku których William musiał wycofać się z życia politycznego i przekazać majątek synowi.
W 1182 roku Hywel ap Iorwerth, lord Caerleon, wraz z krewnymi Seisylla w odwecie podpalił warownię w Abergavenny. De Braosa nie był wówczas na zamku, lecz większość jego załogi wzięto do niewoli. W trakcie dalszych walijsko – angielskich zmagań z pierwszej połowy XIII wieku zamek często przechodził z rąk do rąk. Ostatecznie w 1233 roku został zniszczony przez Ryszarda Marshala, earla Pembroke i walijskich książąt, w trakcie buntu przeciwko Henrykowi III. Po tym wydarzeniu został odbudowany, a w miejsce drewnianego, wzniesiono kamienny donżon.
Przed połową XIII wieku Abergavenny przeszło na skutek małżeństwa Evy de Braose na Williama de Cantilupe, a następnie w drugiej połowie XIII wieku na lordów Hastings. Przedstawiciele tego rodu przeprowadzili kolejne rozbudowy zamku na przełomie XIII i XIV wieku. Gdy w 1389 roku zmarł bezpotomnie ostatni lord Hastings, zamek przejęty został przez ród Beauchmpów, jednak od XV stulecia żaden lord nie mieszkał już na stałe w Abergavenny.
W 1402 roku w Abergavenny wybuchły zamieszki, po tym gdy zamkowy konstabl spróbował powiesić trzech mieszczan przed bramą zamku. Ich zwolennicy zaatakowali warownię, uwolnili więźniów i uwięzili lady Joan Beauchamp w donżonie. Niedługo później, w 1404 roku, miasto zostało złupione w trakcie walijskiego buntu Owaina Glyndŵra, lecz sam zamek wytrzymał oblężenie i nie został zdobyty, aż do czasu przybycia odsieczy Ryszarda Yorka i szeryfa Hereford. Wiadomo, iż rok później posiadał bardzo silny garnizon składający się z 80 konnych zbrojnych wraz z ich giermkami oraz 400 łuczników.
W trakcie angielskiej wojny domowej z XVII wieku król Karol I rozkazał zniszczyć zamek, z powodu obawy przed jego obsadzeniem przez armię parlamentu. Pod koniec XVIII wieku, gdy ruiny na fali romantyzmu zaczęły przyciągać pierwszych turystów, Henry Nevill, drugi hrabia Abergavenny, wybudował w 1819 roku domek myśliwski na szczycie wzgórza, gdzie pierwotnie znajdował się średniowieczny donżon.
Architektura
Pierwotny zamek w Abergavenny był typową drewnianą budowlą typu motte and bailey, składającą się z otoczonej częstokołem wieży na szczycie kopca i ufortyfikowanego przedzamcza po stronie północnej. Jeszcze w XII wieku dobudowano, początkowo drewniany, budynek wielkiej auli (great hall), a pod koniec XIII wieku wzmocniono zamek murem obwodowym i dwoma, umieszczonymi po stronie północno – zachodniej, połączonymi wieżami narożnymi: cylindryczną i wieloboczną. Usytuowane były one w narożniku wąskiego dziedzińca o wielkości około 20 x 45 metrów, zamkniętego po przeciwnej (południowej) stronie kopcem donżonu. Od zachodu zamek ochraniał główny mur obronny, na wschodzie zaś cieńszy poprzeczny mur (około 1,6 metra grubości) wyznaczający dalej większą przestrzeń podzamcza (dziedzińca zewnętrznego o wielkości przekątnej około 60 metrów). Mur ochraniający najbardziej zagrożoną część zamku był zarazem najgrubszy, na odcinku sąsiadującym z położona na północy bramą miał aż 2,3 metra grubości. Całość usytuowana była na cyplu wzniesienia, na zachód od rzeki Gavenny, wpadającej na południu do większego koryta rzeki Usk. Od północy z zamkiem sąsiadowało obwarowane od końca XIII wieku miasto.
Usytuowany na ziemnym kopcu donżon był cylindryczną, od około 1233 roku kamienną wieżą z ostrołukowym portalem wejściowym powyżej poziomu gruntu, gotyckimi oknami (według przekazów nowożytnych, zapewne ostrołucznymi) i otworami strzelczymi. Wejście znajdowało się na wysokości pierwszego piętra i prowadziły do niego zewnętrznej drewniane schody.
Zespół dwóch wież północnych z początku XIV wieku, składał się z części cylindrycznej i czworobocznej o długości boków wynoszącej około 10 metrów powyżej cokołu. Wieża czworoboczna mieściła cztery kondygnacje, wszystkie przykryte drewnianymi płaskimi stropami, za wyjątkiem najwyższej, prawdopodobnie zwieńczonej otwartą więźbą dachową. Najniższa kondygnacja, połączona z dziedzińcem, pełniła funkcje spiżarni. Powyżej mogła znajdować się izba straży, połączona ostrołucznym portalem z gankiem w koronie miejskiego muru obronnego, który pod wieżą wybiegał ku północy, otaczając leżące na północny – wschód od zamku miasto Abergavenny. Drugie piętro wieży zajmowała okazała komnata mieszkalno – reprezentacyjna, dobrze oświetlana trzema dużymi oknami z bocznymi, kamiennymi siedziskami. Powyżej funkcjonowała jeszcze jedna komnata mieszkalna dla rodziny lub gości lorda, a wszystkie kondygnacje łączyła spiralna klatka schodowa osadzona w grubości muru wschodniego. Układ wieży okrągłej nie jest znany, wiadomo jedynie, iż wyposażona była w latrynę i kominek.
Około 1402 roku na miejscu prostej bramy przeprutej w murze obronnym w północnej części obwodu, wzniesiono nowy budynek bramny. Miał on w planie formę czworoboku o wymiarach 8 x 12 metrów, wysuniętego pod lekkim skosem w całości przed mury obronne w stronę przekopu. Zaopatrzono go w zwodzony most podnoszony do czworobocznej wnęki i pomieszczenie straży na pierwszym piętrze. Było ono ogrzewane kominkiem, oświetlane oknem przeprutym nad przejazdem i skomunikowane z gankiem w koronie muru obronnego. Przejazd bramny zaczynał się w portalu o nietypowym ostrołuku (charakterystycznym dla początku XV wieku), a wewnątrz prawdopodobnie posiadał dół do którego mogła opadać część zwodzonego mostu w momencie podnoszenia. Brak oznak zużycia na otworach w murze wskazuje, iż mostem operowano za pomocą lin, a nie żelaznych łańcuchów. Zewnętrzną strefę obrony zamku stanowiła sucha fosa. By dostać się do głównej części zamku najpewniej trzeba było przebyć drugą bramę, osadzoną w murze poprzecznym.
Główny, prostokątny budynek zamku (stone hall) ulokowany był w narożniku zewnętrznego dziedzińca, pomiędzy kopcem a bramą, gdzie jedną ze ścian tworzył główny mur obronny, a drugą (krótszą) mur oddzielający dwa dziedzińce. Budynek posiadał aż około 28 metrów długości i 8 metrów szerokości. Składał się z wielkiej komnaty (auli) na piętrze i pomieszczeń magazynowych poniżej. W auli podawano na podwyższeniu posiłki lordowi, a z przeciwnej strony znajdowały się spiralne schody prowadzące do kuchni, umieszczonej z obawy przed pożarem prawdopodobnie w osobnym budynku. Aulę oświetlały okna jedynie od strony południowej, a być może pierwotnie jej zachodnią część wydzielono przegrodą by uzyskać bardziej prywatne pomieszczenie. Kolejne zabudowania podzamcza znajdowały się najpewniej w południowo – wschodniej części dziedzińca, gdzie odkryto okazałą podsklepioną piwnicę. W jej pobliżu znajdowała się czworoboczna wieża z początku XV wieku.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwały spore fragmenty muru obronnego, ruiny wieży wielokątnej i okrągłej oraz relikty budynku bramy. Na najstarszym fragmencie zamku, czyli kopcu z XII wieku, wznosi się obecnie XIX-wieczny budynek, postawiony na średniowiecznych fundamentach. Funkcjonuje w nim miejscowe muzeum.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kenyon J., The medieval castles of Wales, Cardiff 2010.
Lindsay E., The castles of Wales, London 1998.
Salter M., The castles of Gwent, Glamorgan & Gower, Malvern 2002.