Historia
Według tradycji pierwszy kościół w Aberedw wzniesiony został już w VI wieku, na co wskazywałoby także wezwanie świątyni, konsekrowanej pod imieniem wczesnośredniowiecznego walijskiego świętego Cewydda. Murowana budowla powstała pod koniec XIV lub na początku XV wieku, a na początku XVI wieku została powiększona o wieżę. Nowożytne remonty z XVII i XVIII wieku nie miały znaczącego wpływu na wygląd kościoła, szczęśliwie również renowacja S.W. Williamsa z 1888 i późniejsza z 1914 roku nie wpłynęły na znaczące przekształcenie zabytku.
Architektura
Kościół usytuowany został na północnym, wysokim brzegu rzeki Edw. W XV wieku składał się z prostokątnej w planie nawy i położonego po jej wschodniej stronie także prostokątnego prezbiterium, minimalnie węższego i nieco niższego. Ich oświetlenie zapewniały stosunkowo wąskie okna z prześwitami zamkniętymi wydatnymi trójliśćmi, prawdopodobnie w większości dwudzielne. Dobudowana na początku XVI wieku wieża, otrzymała prostą formę na planie czworoboku, z kondygnacjami rozdzielonymi dwoma gzymsami kordonowymi. Jej elewacje przebito wąskimi szczelinami, jedynie na kondygnacji dzwonnej umieszczono większe okna.
Wejście do kościoła umieszczone zostało dość nietypowo po stronie północnej, zapewne z powodu usytuowania budowli nad rzeką, po jej północnej stronie, i dla wygody mieszkańców pobliskiej osady. Ostrołuczny, profilowany portal umieszczono wewnątrz XV-wiecznej kruchty o wydłużonym kształcie. Jej ściany wzdłużne wzniesiono z kamienia, ale fasadę wejściową wykończono drewnem z którego uformowano ostrołuczny portal wejściowy i ozdobne czwórliście. Wewnątrz po bokach umieszczono kamienne ławy.
Wnętrze nawy przykryto otwartą więźbą dachową osadzoną na kamiennych wspornikach. Prezbiterium zwieńczono natomiast drewnianą kolebką o profilowanych żebrach i prostych zwornikach. Obie części kościoła rozdzielono późnośredniowiecznym lektorium, z centralnym przejściem flankowanym przez siedem prześwitów z każdej strony, z których każdy zwieńczono misternie rzeźbionymi łukami w ośli grzbiet i drewnianymi maswerkami.
Stan obecny
Kościół zachował do dnia dzisiejszego późnośredniowieczną bryłę, a jego wieża, nawa, prezbiterium i kruchta nie zostały zastawione żadnymi nowożytnymi dobudówkami. Duża część okien została wymieniona, choć pierwotne otwory zachowały się w północnej ścianie nawy, oryginalny jest także portal wewnątrz kruchty. Wewnątrz nawy widoczna jest późnośredniowieczna więźba dachował i kolebka w prezbiterium. Z XVI wieku pochodzi także dolna część lektorium (górna część dostawiona została w kolejnym stuleciu).
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Mid-Wales, Malvern 1997.
The Royal Commission on The Ancient and Historical Monuments and Constructions in Wales and Monmouthshire. An Inventory of the Ancient and Historical Monuments in Wales and Monmouthshire, III County of Radnor, London 1913.
Strona internetowa britishlistedbuildings.co.uk, Church of St Cewydd A Grade II* Listed Building in Aberedw, Powys.