Uphall – kościół św Mikołaja

Historia

   Kościół św. Mikołaja w Uphall zbudowany został około połowy XII wieku, zaś w kolejnym stuleciu przeprowadzono prace budowlane mające na celu powiększenie jego prezbiterium. Przekształcenia o mniejszej skali, skupiające się na niektórych detalach architektonicznych (okna) i elementach wystroju wnętrza, prowadzono w okresie późnego gotyku na przełomie XV i XVI wieku. Kościół przetrwał zawieruchę reformacji w XVI wieku, a w 1620 roku powiększony został o kaplicę południową. Niestety w XIX wieku budynek poddany został znacznym przekształceniom wiktoriańskim, które między innymi powiększyły jego bryłę o nawę północną.

Architektura

   Romański kościół składał się z pojedynczej nawy na planie wydłużonego prostokąta o wewnętrznej długości 10,7 metrów i szerokości 4,6 metra, nieco węższego prezbiterium, także wzniesionego na rzucie czworoboku oraz kwadratowej w planie wieży na osi fasady zachodniej, mierzącej od zewnątrz 5,6 x 5,6 metra. Prezbiterium po przedłużeniu w XIII wieku o około 5 metrów ku wschodowi osiągnęło wewnętrzne wymiary 9,3 x 4 metry.
   Główne wejście do wnętrza umieszczono w tradycyjnym miejscu, w zachodniej partii ściany południowej nawy. Otrzymało ono półkolistą archiwoltę profilowaną wklęskami i wałkami, gładki tympanon (być pomoże pierwotnie pokryty malowidłami lub płaskorzeźbami) oraz dwie kolumny z kielichowatymi kapitelami umieszczone w uskokach po bokach przejścia. Drugie, dużo prostsze wejście do nawy umieszczono po przeciwnej stronie, w ścianie północnej.
   Wygląd pierwotnych okien nie jest znany, przypuszczać jedynie można, iż były nieduże, rozglifione, być może zamknięte półkoliście. Te wstawione w przedłużoną w XIII wieku ścianę wschodnią były już średniej wielkości, dość wysokie, szeroko rozglifione do wnętrza w głębokich wnękach, zamknięte lekko zarysowanym ostrołukiem zwiastującym nadejście gotyku. Okna późnogotyckie charakteryzowały się natomiast obustronnym ale płytkim rozglifieniem oraz ostrołucznymi zwieńczeniami.

Stan obecny

   Zachowany do dziś kościół został znacznie przekształcony w okresie nowożytny. Przede wszystkim do południowej ściany dostawiono obszerną kaplicę zwaną nawą Shairpa, przekształcono górną partię wieży, zaś większą część romańskiej ściany północnej nawy i prezbiterium usunięto w trakcie dobudowania w XIX wieku północnej nawy, otwartej na zabytkową część trzema wiktoriańskimi arkadami. Wymieniona została także większość okien, oryginalne z XIII wieku przetrwały jedynie w ścianie wschodniej prezbiterium, a późnogotyckie w ścianie południowej. Najcenniejszym romańskim detalem architektonicznym pozostał ozdobny portal południowy w nawie. Wewnątrz zobaczyć można kropielnicę z przełomu XV i XVI wieku.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 1, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Tenth report with inventory of monuments and constructions in the counties of Midlothian and West Lothian, Edinburgh 1929.