Historia
Kościół w Tyninghame dedykowany został Baldredowi, świętemu żyjącemu w pierwszej połowie VIII wieku. Zmarł on w 756 roku i został pochowany przez monastyczną społeczność Tyninghame, założoną przez mnichów z klasztoru Lindisfarne. Wczesnochrześcijański klasztor w Tyninghame funkcjonował do 941 roku, kiedy to zniszczony został w trakcie wikińskiego najazdu Olafa Godfreysona.
Zniszczone Tyninghame prawdopodobnie pozostawało opuszczone aż do 1094 roku. Wówczas to król Duncan, syn Malcolma Canmore, podarować miał miejscowe dobra mnichom św. Cuthberta z Durham, choć autentyczność stwierdzającego to dokumentu poddawana jest w wątpliwość. Bardziej prawdopodobne jest, iż Tyninghame należało wówczas do biskupstwa St Andrews i to z nim związana mogła być budowa w XII wieku romańskiego kościoła.
Kościół św. Baldreda przetrwał zawieruchę reformacji w XVI wieku i funkcjonując jako świątynia parafialna przetrwał aż do drugiej połowy XVIII wieku, kiedy to osada została połączona pod względem kościelnym z Whitekirk. Prawdopodobnie rozebrany został wkrótce po 1761 roku, przypuszczalnie służąc jako źródło darmowego materiału budowlanego o wysokiej jakości.
Architektura
Kościół składał się z pojedynczej, wydłużonej nawy, usytuowanego po jej wschodniej stronie krótkiego, prawie kwadratowego w planie prezbiterium o wymiarach 5,5 x 5,2 metra i zamykającej go od wschodu półkolistej apsydy. Wszystkie trzy części rozdzielone zostały wewnątrz wspaniałymi arkadami: szerszą o prześwicie 3,7 metra między nawą a prezbiterium oraz węższą o prześwicie 3,6 metra otwierającą się z prezbiterium na apsydę. Dodatkowo półkolisty mur apsydy zaopatrzono w wysunięte ku wnętrzu służki z opaskami pośrodku wysokości i kapitelami z abakusami powyżej.
Arkada zachodnia otrzymała uskokową, półkolistą archiwoltę bogato dekorowaną wyszukanymi wzorami w postaci jodełek (chevron), półkoli i małych konsolek. Osadzono ją na impostach podpieranych przez umieszczone w uskokach smukłe kolumienki z kapitelami. Dość proste kapitele pokryto, podobnie jak imosty, dekoracją w płaskorzeźbione łuski. Dodatkowo po bokach arkady tęczy umieszczono w murze od strony nawy dwie półkoliste wnęki z ozdobnymi zwieńczeniami.
Arkada wschodnia podobna była do zachodniej, gdyż była uskokowa, zamknięta półkoliście, z archiwoltą podtrzymywaną przez kolumienki. Różniła się jednak zdobieniami archiwolty w której oprócz jodełki i półkoli zastosowano dwa ciągi wyrazistych zębów. Kapitele i imposty udekorowane zostały motywami palmety.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie ruiny z większością murów obwodowych widocznych jedynie na poziomie gruntu. Szczęśliwie zachowały się najbardziej wartościowe pod względem artystycznym elementy w postaci dwóch arkad i służek w apsydzie, które są dziś jednym z najwspanialszych przykładów romańskich detali architektonicznych zastosowanych w małych wiejskich kościołach na terenie Szkocji. Ponadto przetrwały dwie wnęki ścienne po bokach arkady tęczy oraz pozostałości wnęki nagrobkowej z drugiej połowy XV wieku w prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 1, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eighth report with inventory of monuments and constructions in the county of East Lothian, Edinburgh 1924.