Historia
Budowa zamku miała się rozpocząć w 1298 roku z inicjatywy sir Richarda Siwarda, szeryfa Dumfries, na miejscu starszego drewniano – ziemnego gródka. Jako zwolennik króla Edwarda I, sir Richard jeszcze w tym samym roku przyjmował w Tibbers angielskiego władcę, po jego klęsce pod Falkirk. W 1300 roku zamek według przekazów pisemnych miał mieścić garnizon 13 zbrojnych i 8 łuczników. Pomimo tego prawdopodobnie został zniszczony lub uszkodzony w trakcie walk szkocko – angielskich, gdyż w 1302 roku Siward otrzymał królewski przywilej zezwalający na odbudowę i donację na ten cel w postaci stu funtów. Anglicy doceniali znaczenie pogranicznego zamku, który choć padł w 1306 roku, zdobyty przez wojska Roberta Bruce, jeszcze w tym samym roku został odbity. Ówczesny szkocki zarządca z ramienia Roberta, John de Seton, został powieszony, a angielski władca obsadził Tibbers niejakim Thomasem Bellem z 11 konnymi zbrojnymi i 50 łucznikami.
Szkoci ostatecznie zdobyli zamek w 1313 roku. Otrzymał go Thomas Randolph, earl Moray, po którego śmierci Tibbers przechodziło na jego dziedziców, drugiego i trzeciego earla Moray. Ten ostatni, John Randolph, zginął w bitwie pod Neville’s Cross w 1346 roku, przez co zamek przeszedł na możny ród Dunbarów, earlów March, ci zaś dzierżyli go do czasu konfiskaty w 1435 roku. Związana była ona z podejrzeniami o konspiracyjną działalność jedenastego earla Dunbar i March, który został aresztowany i osadzony w edynburskim więzieniu. Co prawda oczyszczono go z zarzutu zdrady, lecz z powodu antykrólewskiego wystąpienia jego ojca paręnaście lat wcześniej, majątek earla został utracony. W kolejnych latach zamek jako własność szkockiej Korony oddawany był w krótkie dzierżawy różnym rodom.
W XVI wieku zamek prawdopodobnie stracił na znaczeniu i podupadł, wiadomo bowiem, iż nie odegrał roli w obronie pobliskiego miasta w 1547 roku przez 1435 Alexandra Stewarta z Garlies i Dalswinton. Tibbers miało wówczas spłonąć, nie wiadomo jednak jaki los spotkał sam zamek. Jeśli nie został zniszczony w trakcie najazdu to mógł przez jakiś czas funkcjonować, aż do porzucenia najdalej w XVII stuleciu.
Architektura
Zamek zbudowano na wysokim zachodnim brzegu rzeki Nith, tuż poniżej wpadającego do niej po północnej stronie strumienia Marr Burn. Ukształtowanie terenu zabezpieczało więc Tibbers ciekami wodnymi z dwóch stron, nadało mu też wydłużoną na linii północ – południe formę, uzyskaną z powodu rozlokowania na południowym grzbiecie wzniesienia dwóch lub trzech podzamczy, rozdzielonych przekopami i ziemnymi wałami. Wraz z nimi całkowita długość zamku wynosiła aż około 330 metrów.
Główna część warowni, zamek górny, otrzymała w planie trapezowaty kształt o wymiarach około 43 x 30 metrów, wydłużony równolegle do rzeki. Masywne kurtyny muru obronnego o grubości od 2,1 do 2,7 metra, w narożnikach wzmocnione zostały cylindrycznymi i podkowiastymi wieżami, z których dwie wschodnie wysunięte były przed lico murów mniej więcej w połowie, a dwie zachodniej, bardziej zagrożone, w około 3/4. Dodatkowo mniej więcej pośrodku kurtyny południowej do jej lica dostawiona została kolejna półkolista wieża, czy też baszta. Wjazd na dziedziniec umieszczony był we wschodniej części kurtyny południowej, w najlepiej chronionej części zamku. Prowadził do niego zwodzony most przerzucany nad fosą, prawdopodobnie też przejazd zabezpieczano broną i wrotami.
Na dziedzińcu najważniejsze zabudowania mieszkalne przypuszczalnie ulokowane były po przeciwnej stronie bramy, w podpiwniczonym budynku o wymiarach 16,1 x 7,7 metra, który wypełniał większą część szerokości zamku przy kurtynie północnej. Dodatkowy budynek o wymiarach 11,5 x 6,6 metra, krótszy z powodu bramy, znajdował się w południowej części dziedzińca, a przestrzeń pomiędzy powyższymi zabudowaniami przy kurtynie zachodniej wypełniał trzeci budynek, uznawany za wielką aulę (great hall). Na dziedzińcu znajdowała się jeszcze studnia o głębokości około 14 metrów, zaś komunikację z brzegiem rzeki ułatwiała furta przebita przez północną część kurtyny wschodniej.
Stan obecny
Zamek nie zachował się do czasów współczesnych. Obecnie na nadrzecznym wzgórzu widoczne są jedynie gęsto porośnięte trawami i krzewami relikty murów przyziemia i fundamenty, sięgające maksymalnie około 1,5 metra wysokości, przy czym w najlepszym stanie przetrwały fragmenty narożnej wieży południowo – wschodniej. Wstęp na teren zamkowego wzgórza jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.