Historia
Grobowiec zwany dziś Taversoe Tuick wzniesiony został przez miejscową ludność rolniczą około 2500 roku p.n.e. Składała ona w nim na dwóch oddzielnych kondygnacjach ciałopalne i szkieletowe pochówki, choć te pierwotne, najstarsze mogły zostać usunięte na późniejszym etapie funkcjonowania i zastąpione kolejnymi. W górnej komorze złożono co najmniej jednego dorosłego człowieka i jedno dziecko, a następnie wejście zablokowano. Wraz z nimi złożono liczne dary pogrzebowe o czym świadczyła odnaleziona ceramika oraz kamienne i krzemienne narzędzia, choć nie złożono w ofierze żadnych zwierząt. Cel utworzenia dwupoziomowego grobowca z niezależnymi komorami grobowymi pozostaje nieznany, być może użytkowane były przez dwie różne gruby ludzi lub miało to związek z podziałem klasowym.
Architektura
Grobowiec utworzony został na planie koła o średnicy około 9,1 metra, utworzonego przez stożkowaty kopiec ziemi i małych kamieni (cairn), którego zewnętrzne krawędzie obłożono układanymi na sucho (bez użycia zaprawy) kamieniami w celu zabezpieczenia przed obsuwaniem. Rdzeń kopca otoczony został luźno leżącymi kamieniami tworzącymi rodzaj platformy, która górowała wysokością około 60 metrów nad cieśniną pomiędzy wyspami archipelagu Orkadów.
Najbardziej niezwykłą cechą Taversoe Tuick było wyposażenie jego wnętrza w dwie kondygnacje, przy czym układ taki był zaplanowany już od początku, a nie powstał jako efekt późniejszej rozbudowy. Dolna kondygnacja dostępna była od południa, zaczynającym się na poziomie gruntu bardzo wąskim korytarzem o długości 5,8 metra i jedynie 0,6 metra wysokości, oraz tyleż samo szerokości w wewnętrznej partii (zewnętrzną część utworzono węższą, jedynie około 0,4 metra szerokości). Dolna część grobowca była więc trudno dostępna, wymagająca wejścia w pozycji klęczącej lub mocno zgiętej. W środku dzieliła się na cztery małe komory: dwie po bokach i dwie na przedzie korytarza wejściowego, wszystkie utworzone poprzez wstawienie dłuższymi bokami pionowo, dużych, płaskich kamieni. Dla odmiany ściany korytarza i ściany obwodowe komór wzniesiono z mniejszych płaskich kamieni układanych horyzontalnie. Nie były one łączone żadną zaprawą murarską, jedynie dokładnie do siebie dopasowane.
Górna kondygnacja grobowca otrzymała podłogę uformowaną z grubych kamiennych płyt, które zarazem tworzyły sufit dolnych komór. Wejście do niej biegło od strony północnej, poprzez korytarz o 3 metrach długości. Pośrodku kopca formowała dwie przestrzenie o wymiarach około 4,7 x 1,9 metra, nieregularne i o różnej wielkości. Obie utworzone zostały w części nadziemnej, w odróżnieniu od kondygnacji dolnej, podziemnej.
Nietypową konstrukcją grobowca była także owalna w planie, częściowo podziemna komora o nieznanym przeznaczeniu, umieszczona tuż przy wejściu do korytarza dolnej kondygnacji, dziś zwana drenażem, choć oczywiście nie była to jej pierwotna funkcja. Raczej pełniła rolę miniaturowej (1,6 x 1,1 metra) komory grobowej, jednak odnaleziono w środku tylko ceramikę, jeśli istniały tam pochówki to nie zachowały się. W jej środku cztery pionowo ustawione kamienne płyty częściowo wystawały nieco ku wnętrzu, ale nie dzieliły przestrzeni na mniejsze części. Wysokość komory wynosiła jedynie 1,1 metr.
Stan obecny
Taversoe Tuick to dziś zabytek wyjątkowy, jak na budowlę neolityczną bardzo dobrze zachowany, unikalny ze względu na dwie kondygnacje (układ znany jedynie z grobowca Huntersquoy na wyspie Eday) i małą komorę przy wejściu do głównej części grobowca. Dzięki przeprowadzonym pracom rekonstrukcyjnym i renowacyjnym (betonowa kopuła) oraz ochronie zapewnianej przez Historic Scotland jest dziś udostępniony dla zwiedzających. Obecnie korytarz wejściowy dolnej kondygnacji ze względów bezpieczeństwa został zablokowany a wejście do dolnej komory wiedzie po drabinie poprzez kamienny strop.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Noble G., Neolithic Scotland. Timber, Stone, Earth and Fire, Bodmin 2006.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland. Twelfth report with an inventory of the ancient monuments of Orkney & Shetland, volume II, inventory of Orkney, Edinburgh 1946.