Historia
Wieża mieszkalna Slains, zwana obecnie Starym Zamkiem Slains, zbudowana została prawdopodobnie w XIV wieku, na miejscu starszego założenia mieszkalno – obronnego, jako jedna z najstarszych tego typu budowli w Szkocji. Wzniesiono ją na ziemiach należących pierwotnie do Johna Comyna, earla Buchan, a po ich konfiskacie przez Roberta I, posiadanych przez Gilberta II de la Hay, który otrzymał je w nagrodę za poparcie w trakcie pierwszej wojny o szkocką niepodległość.
Po zmarłym w 1333 roku Gilbercie majątek przejął jego syn Nicholas, a następnie zmarły w 1346 roku wnuk David. Syn tego ostatniego, Thomas Hay, ożeniony z córką króla Roberta Stewarta, doszedł do znacznego bogactwa i wpływów, wydaje się więc, iż to właśnie on ufundował budowę wieży pod koniec XIV wieku, a najpóźniej przed śmiercią w 1406 roku. W rękach kolejnych pokoleń Heyów funkcjonowała ona do końca XVI wieku. W 1452 roku jeden z przedstawicieli rodu, William Hay, otrzymał tytuł earla Erroll i lorda Slains.
W 1594 roku właściciel Slains, Francis Hay, earl Erroll, przeszedł na katolicyzm, a następnie zaangażował się w spisek z Hiszpanami i antykrólewskie powstanie Gordona, earla Huntly. Po przegranej przez buntowników bitwie pod Glenlivet wojska rojalistyczne obległy, ostrzelały i zniszczyły Slains. Choć Francis Hay zdołał zbiec na kontynent i po kilku latach powrócić, to nie zdecydował się na odbudowę starej wieży mieszkalnej.
Architektura
Wieżę wzniesiono na krańcu niedużego półwyspu wcinającego się w wody Morza Północnego. Dostęp do niej od zachodu zagradzał poprzeczny przekop, utworzony w najwęższej części cypla oraz od czasu późnego średniowiecza kamienny mur z bramą poprzedzoną mostem zwodzonym. Przed wieżą, na szerszej części półwyspu ulokowane było podzamcze, otoczone obwarowaniami drewniano – ziemnymi.
Wieża wzniesiona została na planie prostokąta o wymiarach około 10 x 12 metrów i grubości murów wynoszącej około 2,5 metra. Prawdopodobnie mieściła pięć konsygnacji z których trzy najniższe przykryte były sklepieniem kolebkowym (rozwiązanie nietypowe dla późniejszych wież mieszkalnych w których przeważnie zasklepiano jedynie przyziemie). Wejście do jej wnętrza prowadziło po zewnętrznych drewnianych schodach lub drabinie na pierwsze piętro, od strony wschodniej (skierowanej w kierunku morza, a więc po przeciwnej stronie bramy). Wyżej komunikację zapewniała spiralna klatka schodowa, przyziemie natomiast dostępne było albo osobnym wejściem z dziedzińca, albo włazem przebitym przez sklepienie. Co najmniej na drugim piętrze, a być może także na innych kondygnacjach w grubości murów mieściły się typowe dla szkockich wież mieszkalnych niewielkie komory, z których część zapewne pełniła rolę latryn.
Stan obecny
Do czasów współczesnych prawie w całości zachowała się jedynie ściana wschodnia wieży, dochodząca do około 9 metrów wysokości, oraz fragment ściany południowej. Prawie nic nie zostało z otaczającego ją muru, widoczne są jedynie ślady po dawnym przekopie. Wstęp na teren ruiny jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.