Historia
Pierwsze młyny na ternie zachodnich wysp Szkocji zaczęły funkcjonować już w epoce żelaza, gdzie jęczmień i owies były jednymi z podstawowych zbóż uprawnych. Ich konstrukcja pozostała niezmieniona praktycznie przez cały okres średniowiecza i wczesnej nowożytności. Młyn w Shawbost funkcjonował aż do lat 30-tych XX wieku. Odnowiony został w latach 1968-1969 z inicjatywy miejscowej szkoły, lecz po jakimś czasie ponownie popadł w zaniedbanie. W 1996 roku raz jeszcze został poddany renowacji z ramienia organizacji Norse Mill Society.
Architektura
Młyn usytuowany został przy małym strumieniu, pomiędzy dwoma jeziorami (Loch Roinavat i Loch na Muilne) w północnej części wyspy Lewes. Składał się z dwóch owalnych w planie budynków, utworzonych z podwójnych ścian, wzniesionych z nieobrobionego miejscowego kamienia, układanego na sucho, bez użycia zaprawy. Ich kryte strzechą, osadzone na drewnianej więźbie dachy, zostały starannie obłożone siecią przechodzących przez kalenicę sznurów i obciążone przymocowanymi kamieniami, w celu zapobiegnięcia zniszczeniu przez silne wiatry na nieosłoniętym roślinnością terenie. Charakterystycznym elementem budynków były po dwa drewniane „rogi” wystające z więźby dachowej i służące do mocowania lin. Sieć dodatkowo została obciążona kamieniami umieszczonymi na krawędzi, wzdłuż korony murów, a także obłożona darnią. Budynki nie posiadały okien, a jedynie proste otwory wejściowe i małe otwory wentylacyjne przebite przez strzechę tuż powyżej murów.
Jeden z budynków pełnił funkcję suszarni ziarna. Połowa powierzchni jego wnętrza zajmowana była przez kamienną platformę, w której umieszczono okrągły dół wyłożony kamieniami. Przypuszczalnie rozpalano w nim ogień, który podgrzewał i wysuszał ziarno rozrzucone po pozostałej części suszarni. Podobno w ten sposób można było wysuszyć trzy duże worki zboża w ciągu 6-8 godzin, ale trzeba było je regularnie, ręcznie obracać, aby ziarno nie przypaliło się i równomiernie wysuszyło.
Drugi budynek był właściwym młynem połączonym z nurtem pobliskiego strumienia. Woda wpływała do niego pochyłym korytem, do położonej niżej komory, umieszczonej pod poziomem posadzki budynku, w której znajdował się zestaw łopatek. Woda napędzała łopatki, które z kolei obracały środkowy wał, a to powodowało, że górny z dwóch kamieni młyńskich w samym młynie obracał się, mieląc ziarno pocierane przez dolny, nieruchomy kamień. Gdy mechanizm się obracał, ziarno wsypywane było do otworu pośrodku kamienia młyńskiego, a mąka wypychana była z boków kamieni i zbierana w rowku wokół nich.
Stan obecny
Zabudowania młyńskie w Shawbost nie są dziś zamieszkane, ale są otwarte dla publiczności jako przykład niegdyś powszechnego, dawnego budownictwa przemysłowego, a obecnie jedynego działającego na zachodnich wyspach Szkocji młyna skandynawskich osadników. Wstęp na jego teren jest wolny, dostępny jest po przejściu około 500 metrów z parkingu przy pobliskiej drodze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Strona internetowa canmore.org.uk, Lewis, South Shawbost Mill.