Historia
Wieża mieszkalna w Tarvet wzniesiona została z fundacji rodziny Inglis, nie wiadomo jednak kiedy dokładnie. Niekiedy podaje się, iż powstała przed 1475 rokiem z inicjatywy Richarda de Lintona (który jako angielskiego pochodzenia zaczął być nazywany Inglis od English), uznawana jest również połowa XVI wieku jako początek budowy wieży. Po raz pierwszy wspomniana została w źródłach pisanych w 1579 roku.
W 1611 roku Tarvet nabył sir John Scot, który po paru latach przebudował wieżę (zmiany spowodowały głównie wymianę i zablokowanie kilku kominków oraz dobudowę cylindrycznej wieżyczki na zakończeniu klatki schodowej) a także przemianował swą siedzibę na Scotstarvit. Zakończenie prac modernizacyjnych udokumentował w kartuszu herbowym z datą 1627 nad wejściem oraz podobnym kartuszem na przedpiersiu wieży.
Potomkowie Johna Scota użytkowali wieżę do drugiej połowy XVIII wieku. Gdy zmarł ostatni męski przedstawiciel rodu, kolejny John Scott of Scotstarvit, jego córka sprzedała miejscowe dobra Olivierowi Gourlay of Craigrothie, a ten z kolei Jamesowi Wemyssowi. Kolejnym właścicielem był od 1904 Frederick Bower Sharp, który ufundował w pobliżu nową rezydencję. Zapewne dopiero wówczas wieża została opuszczona.
Architektura
Wieżę wzniesiono na relatywnie płaskim terenie, bez większych spadków, skarp i stromych stoków, nie była ona także chroniona żadnym ciekiem wodnym. Jej cechą charakterystyczną było wymurowanie z dokładnie obrobionych, spajanych zaprawą kamiennych bloków, zamiast najczęściej używanego gruzu (małych, nieopracowanych kamieni). Otrzymała w planie kształt prostokąta o wymiarach 10,2 x 8,2 metra z małym ryzalitem po stronie południowo – wschodniej o wymiarach 4 x 2,1 metra, nadającym całości rzut na planie litery L. Mury na poziomie przyziemia wahały się w grubości od 1,8 do 2,1 metra, sięgając 15,2 metrów wysokości do krańca przedpiersia i 19,8 metrów do poziomu kalenicy przykrytego dwuspadowym dachem poddasza. To ostatnie było na tyle wąskie iż pozostawiało miejsce na dookolną galerię obronną, skrytą za wspomnianym przedpiersiem osadzonym na uskokowych konsolach. W narożnikach przedpiersia przebito nietypowe, zapewne wtórne koliste otwory strzeleckie, przystosowane do ręcznej broni palnej.
Wnętrze wieży podzielono na trzy główne kondygnacje z czego dwie pierwsze zwieńczono sklepieniem kolebkowym a najwyższą drewnianym, płaskim stropem. Co więcej kondygnacje przykryte sklepieniami zostały podzielone stropami na dodatkowe półpiętra, co łącznie utworzyło aż sześć kondygnacji połączonych spiralną klatką schodową osadzoną w grubości muru południowo – wschodniego ryzalitu. Wejście do wnętrza umieszczono na poziomie gruntu, tradycyjnie dla wież mieszkalnych na planie litery L w kącie pomiędzy głównym blokiem a ryzalitem (prawdopodobnie w celu ochrony przed przeciągami). Wiodło ono do klatki schodowej po prawej stronie (oświetlanej małym otworem skierowanym w stronę wejścia) i na wprost do głównej komory przyziemia wieży. Ta najniższa komora pełniła zapewne rolę spiżarni, gdyż oświetlana była jedynie dwoma rozglifionymi do wnętrza szczelinami, po jednej od wschodu i zachodu. Półpiętro natomiast być może pełniło już rolę mieszkalną (np. dla służby), gdyż z tych samych stron oświetlane było nieco większymi otworami, zaopatrzonymi w boczne, kamienne ławy osadzone we wnękach okiennych.
Przykryte stropem pierwsze piętro najpewniej zajmowała komnata reprezentacyjna (hall). To najważniejsze w wieży pomieszczenie oświetlały trzy okna (od wschodu, północy i południa), każde z bocznymi siedziskami. Ogrzewanie zapewniał kominek po stronie zachodniej, obok którego zapewne znajdował się lordowski stół, dobrze oświetlany słonecznym światłem z boków. Dodatkowo w północno – wschodnim narożniku funkcjonowała latryna, a tuż przy wejściu z klatki schodowej kamienny zlew. Z klatki chodowej przejść można było także do małej komory w grubości muru, zaopatrzonej w dwa małe otwory: jeden skierowany na zewnątrz, drugi natomiast do wnętrza, gdzie można było podglądać spotkania i uroczystości w auli. Ponadto w komorze znajdowała się półka ścienna, zapewne przeznaczona na przenośne źródło światła.
Drugie półpiętro (trzecie piętro) musiało pełnić rolę komnaty mieszkalnej. Posiadało dwa okna z kamiennymi ławami i kominek. Podobny wygląd i przeznaczenie miała najwyższa kondygnacja (choć słabo oświetlana jedynie dolnymi częściami wyżej położonych okien) oraz poddasze, być może zarezerwowane dla straży lub służby. Ta ostatnia mogła też mieszkać, a z pewnością pracować, w otaczających pierwotnie wieżę zabudowaniach gospodarczych. Pośród nich musiała się znajdować nieobecna w wieży kuchnia, także stajnie, obory, spichrze, być może mały browar i różnego rodzaju szopy lub chlewy.
Stan obecny
Wieża Scotstarvit, pomimo sporów o datowanie jej początków, jest dziś jedną z najlepiej zachowanych późnośredniowiecznych wież mieszkalnych na terenie Szkocji. Znajduje się pod opieką organizacji Historic Scotland, która udostępnia zwiedzającym jej wnętrza bezpłatnie przez cały rok poza okresem zimowym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.