Historia
Grobowiec Ri Cruin wzniesiony został w epoce brązu, około 4000 lat temu. Stanowił miejsce grzebalne, prawdopodobnie miejscowej elity plemiennej, gdyż z nią wiąże się nacięcia toporem na jednym z odkrytych pochówków. Pochówki, co charakterystyczne były już indywidualne, w odróżnieniu od neolitycznych grobowców zbiorowych. Nie wiadomo jak długo Ri Cruin był użytkowany, pewne jest jedynie, iż w jakiś czas po umieszczeniu ostatnich ciał został ograbiony. Miejscowa ludność była dość bogata, żyła z uprawy roli, polowań i rybołówstwa, ale także i z handlu miedzią i brązem, z którego wykonywała m.in. toporki.
Architektura
Grobowiec składał się z kopca (cairn) o owalnym w planie kształcie wielkości około 18,3 x 19,5 metra i klinowatym wcięciu po stronie północno – zachodniej, utworzonego z małych i średniej wielkości, nieobrobionych i nie łączonych zaprawą kamieni. Prawdopodobnie jego krawędzie pierwotnie wzmocnione były większymi głazami (kerbstones). Wysokość kopca mogła dochodzić do około 3 metrów.
Mniej więcej pośrodku kopca umieszczono skrzyniowy pochówek (cist) o wymiarach 1,2 x 0,6 metra, utworzony z długich i wąskich kamieni ułożonych dłuższymi bokami na linii północny – wschód, południowy – zachód oraz przykryty masywną kamienną płytą o wymiarach 3 x 1 metr i grubości 0,2 metra. Krawędzie płyty pokryte były słabo widocznymi wzorami w jodełkę i romby, jednak wydaje się, iż powstały one w naturalny sposób, bez ingerencji człowieka. Dół pochówku utworzyła starannie włożona kamienna płyta, z przestrzenią z boku wypełnioną małymi kamieniami. Płyty boczne były rowkowane, aby umieścić w nich można było północny kamień tworzący bok skrzyni.
Drugi pochówek skrzyniowy umieszczono w południowej części kopca, około 7 metrów od jego krawędzi. Jego wnętrze mierzyło około 1,1 x 0,3 metra, ciężko jednak powiedzieć coś więcej z powodu jego ograbienia i częściowego zniszczenia. Pochówek ten był zapewne późniejszy od umieszczonego w centrum kopca.
Trzeci pochówek skrzyniowy znajdował się w południowej części kopca, tuż przy jego krawędzi. Usytuowany był dłuższymi bokami na linii wschód – zachód. Składał się z szeregu pionowo ustawionych kamiennych płyt i miał 2 metry długości, 1 metr szerokości oraz 0,8 metra głębokości. Każdy z dłuższych boków składał się z dwóch kamieni, krótszy natomiast zamykany był pojedynczymi płytami, przy czym zachodnia płyta od czoła ozdobiona została siedmioma lub ośmioma nacięciami toporów. Na wschodnim krańcu pierwotnie znajdowała się płyta ozdobiona pionowym rowkiem z krótszymi pociągnięciami pod kątem prostym. Rzeźbienia te interpretowano czasem jako łódź lub broń podobną do halabardy.
Stan obecny
Widoczny dziś kopiec grobowca (cairn) został w znacznym stopniu zrekonstruowany podczas prac badawczych. Jego wysokość jest niższa od oryginalnej, lecz wielkość w planie prawdopodobnie zbliżona do pierwotnej. Wszystkie trzy odkryte wewnątrz grobowca pochówki już w chwili odnalezienia w drugiej połowie XIX wieku były ograbione i uszkodzone, choć zachowały kilka interesujących detali (rowki pomagające w złożeniu konstrukcji, nacięcia toporem). Część z nacięć, zwłaszcza ze wschodniej partii południowego pochówku, została niestety zniszczona i obejrzeć można jedynie ich replikę umieszczoną w Royal Museum of Scotland w Edynburgu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Monuments, volume VI, Mid Argyll and Cowal, Edinburgh 1988.