Historia
Broch Nybster, podobnie jak inne tego typu budowle, wzniesiony został w okresie żelaza, około 200 roku p.n.e. i funkcjonował do około 200 roku n.e., choć cypel na którym został wzniesiony mógł być zamieszkiwany już od przynajmniej paruset lat. Region Caithness był wówczas bogaty w zasoby naturalne: zwierzynę łowną, wieloryby i ziemie zdatne do wypasu bydła. Prawdopodobnie bogacenie się miejscowej społeczności spowodowało potrzebę wzniesienia budowli mieszkalno – obronnych, w celu ochrony własnego majątku. Po okresie opuszczenia broch został przebudowany i ponownie zasiedlony w okresie piktyjskim, około 300-800 roku.
Architektura
Broch zbudowany został na nieprzystępnym cyplu o długości 55 metrów i maksymalnej szerokości 36 metrów (zwężającej się do około 20 metrów na wschodzie), który poza połączoną z resztą lądu stroną zachodnią, opadał pionowymi, skalistymi skarpami ku wodom Morza Północnego. Jedyna możliwa droga dojazdowa przecięta została poprzecznym, oblicowanym kamieniami półkolistym wałem o szerokości od 3 do 4,6 metrów pośrodku oraz poprzedzającym go szerokim na 6 metrów przekopem. Pośrodku obwałowań poprowadzono zamykany dwoma wrotami korytarz bramny o szerokości 1,1-1,4 metra. Obronę prowadzić można było z góry, gdyż na obwałowania prowadziły od strony wewnętrznego dziedzińca kamienne schody. Ich bliskość w stosunku do obwałowań wskazuje, iż mur nie mógł być zbyt wysoki.
Wieżę – broch, usytuowano w bardzo bliskiej odległości od zewnętrznych obwałowań, wynoszącej około 1,9 metra. Miała ona w planie kształt zbliżony do koła o średnicy około 7 metrów, z wejściem umieszczonym po stronie północno – wschodniej, tak iż trzeba było do niego okrążyć budowlę przechodząc przez wąską ścieżkę przy obwarowaniach, zapewne pod czujnym wzrokiem znajdujących się tam obrońców. Korytarz wejściowy wieży przepruty przez jej gruby na około 4,3 metra mur, w zewnętrznej części był stosunkowo wąski (0,9 metra) i po pierwszych trzech metrach przegrodzony drzwiami, za którymi lekko się poszerzał.
Cechą charakterystyczną brocha Nybster był brak typowych dla tego typu budowli komór, utworzonych w przyziemiu w grubości murów, zwłaszcza komór flankujących korytarz wejściowy, które tradycyjnie utożsamiane są z pomieszczeniami straży. Możliwe jednak, iż komory wewnątrz muru znajdowały się pierwotnie na wyższej wysokości, ponad solidną podstawą brocha o wysokości 1,5 metra. W innym wypadku Nybster przypominałby raczej prosty fort (dun) złożony z obwodu masywnych murów, niż typowy broch z pomieszczeniami, galeriami i schodami wewnątrz murów prowadzącymi na wyższe kondygnacje. W centralnym pomieszczeniu wieży odnaleziono dwa kamienne zbiorniki lub pozostałości palenisk, a przez korytarz wejściowy poprowadzony był odpływ, co wskazywałoby na brak stałego zadaszenia brocha.
Wieża od północy, południa i wschodu otoczona była ciasno dostawionymi okrągłymi zabudowaniami, połączonymi różnorodnymi ścianami, być może dostawionymi na późniejszym etapie. Ślady osadnictwa odkryte pod murami brocha wskazywałyby jednak, iż to raczej sama wieża dostawiona została do wcześniej funkcjonującego fortu.
Stan obecny
Mury brocha zachowały się do dnia dzisiejszego jedynie w dolnej partii, sięgając maksymalnie 1,5 metra wysokości. Podobnej wysokości sięgają także zewnętrzne obwarowania z widocznym korytarzem bramnym oraz pokryte darnią zabudowania mieszkalne wokół wieży. Wstęp na teren zabytku jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Armit I., Towers in the North: The Brochs of Scotland, Stroud 2002.
Ritchie J., Brochs of Scotland, Aylesbury 1988.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.