Markle – zamek

Historia

   Miejsce o nazwie Merkill po raz pierwszy wspomniane zostało w źródłach pisanych już w 832 roku, kiedy to odpoczywać tu miały szkocko – piktyjskie wojska króla Angusa II (Óengusa II), obserwujące nadejście Anglów pod wodzą króla Athela, ścigających Szkotów za kradzież bydła, kobiet i dzieci z rejonu Northumberland. Schodząc ze wzgórza Merkill Angus przebył bród na rzece, a chmury miały wówczas uformować na niebie znak krzyża, co Szkoci uznali za dobry omen. Wkrótce tez odnieśli zwycięstwo pod Athelstaneford, a biały krzyż na niebieskim tle został przyjęty jako sztandar Szkocji.
   Przez kolejne stulecia źródła milczały o Merkill, aż dopiero pod koniec XIV wieku przedstawiciele rodu Hepburn wznieśli tam wieżę mieszkalną. Byli oni potomkami rycerza z Northumbrii, Adama de Hepburne (de Gourlay), który w 1271 roku został schwytany w bitwie przez lorda Dunbara, earla March. Później Hepburne uratować miał lorda przed dzikim koniem, w zamian za co nagrodzony miał zostać poślubieniem córki Dunbara i zamkiem Hailes, obejmujący ziemie Merkill.
   Hepburnowie osiągnęli duże znaczenie w XV wieku, dzierżąc wówczas między innymi zamki Hailes, Markle i Waughton. Pod ich rządami Markle było dwukrotnie atakowane i niszczone. Wpierw w 1401 roku przez George Dunbara w trakcie konfliktu z królem Robertem III i jego zwolennikami (do których należeli Hepburnowie), drugi raz natomiast w 1544 roku. Zamek spalony wówczas został przez ludzi Edwarda Seymoura, earla Hertford, podczas wojny zwanej „szorstkimi zalotami”, kiedy to Anglicy mieli nadzieję, że siłą uda im się doprowadzić do małżeństwa nieletniej Marii Stewart z angielskim księciem Edwardem. Niedługo później wpływy Hepburnów upadły, wraz z Jamesem Hepburnem, czwartym earlem Bothwell, trzecim mężem królowej Marii Stewart, a zarazem głównym inicjatorem zabójstwa lorda Darnleya, drugiego męża władczyni. Po klęsce sił królewskich na wzgórzu Carberry, a następnie pod Langside, Hepburn zmuszony został do ucieczki do Skandynawii, gdzie zmarł w więzieniu na zamku Dragsholm. W następstwie tych wydarzeń zamki Hailes i Markle przeszły na własność Stewartów, earlów Bothwell.
   Po zakończeniu konfliktów z połowy XVI wieku zamek Markle najpewniej został odbudowany. Wspomniano go w królewskich źródłach pisanych (Great Seal of Scotland) w 1588 roku i następnie w 1635 roku. Brak natomiast wiadomości o nim z lat 1650-1651, podczas niszczenia zamków rejonu Lothian przez angielskie oddziały Olivera Cromwella. Prawdopodobnie jeszcze przed końcem XVII wieku Markle zostało porzucone i rozebrane w celu pozyskania materiałów budowlanych.

Architektura

   Usytuowany pośród podmokłego i bagnistego obszaru, zamek wraz z przyległą osadą (w której mieścić się miał również niewielki klasztor) zajmował rozległy teren o wymiarach około 260 x 137 metrów, otoczony przekopem oraz zewnętrznym i wewnętrznym obwodem ziemnych wałów. Przekop miał co najmniej 1,8 metra głębokości oraz 6 metrów szerokości. Wzdłuż wewnętrznego wału biegł kamienny mur o grubości około 0,9 metra (stwierdzony po stronie północnej), wjazd natomiast prawdopodobnie prowadził od strony południowo – wschodniej.
   Główne zabudowania zamkowe zgrupowane były w zachodniej części założenia. Pośród nich wyróżniała się prostokątna w planie budowla o wymiarach 9,5 x 4,6 metra z murami grubymi na 1 metr i podsklepioną najniższą kondygnacją. Wiadomo, iż pierwotnie oświetlana była przynajmniej jednym rozglifionym oknem lancetowatym, przykryta wysokim dwuspadowym dachem a w późniejszym okresie przeszła gruntowną przebudowę. Kształt okna sugerować może, iż była to pierwotnie kaplica, ewentualnie zamkowa aula (hall). Wał przy którym zbudowana została ta konstrukcja, biegł na północny – wschód i południowy – zachód i wydaje się, że był wzmocniony murem. W pobliżu, po stronie wschodniej, funkcjonowała również druga budowla, datowana na XVI wiek, która miała co najmniej trzy kondygnacje oraz czworoboczny wydłużony plan o wymiarach 23 x 12,6 metra i grubości murów wynoszącej 0,8 metra. Duże wymiary skłaniają do przypuszczeń, iż budynek był późnośredniowieczną siedzibą lairda, prawdopodobnie pełnił też funkcje gospodarcze, jako że znajdował się w nim kominek – palenisko oraz kamienny odpływ na wodę.
   Około 15 metrów po stronie zachodniej znajdowała się jeszcze jedna czworoboczna budowla, najpewniej średniowieczna wieża mieszkalna, zaopatrzona w spiralną klatkę schodową w jednym z narożników. Od południa sąsiadowała ona z wysuniętą czworoboczną, wydłużoną budowlą o wymiarach 11 x 3,4 metra i murze grubym na około 1 metr.

Stan obecny

   Do dnia dzisiejszego z tej ważnej z historycznego punktu widzenia budowli pozostały jedynie niewielkie relikty murowanych zabudowań, położonych w zachodniej części pustego, niewysokiego wzniesienia, usytuowanego pomiędzy trzema stawami i pozostałościami dawnej fosy. Widoczne są ruiny czworobocznego, podsklepionego budynku po którym pozostała ściana wschodnia, północnej ściany drugiego budynku wraz z kuchennym paleniskiem oraz relikty trzech ścian trzeciego czworobocznego budynku noszącego ślady późniejszych przebudowań i pozostałości klatki schodowej dawnej wieży mieszkalnej. Po stronie północno – zachodniej znajdują się ślady po murze obwodowym.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.

The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eighth report with inventory of monuments and constructions in the county of East Lothian, Edinburgh 1924.
Strona internetowa maybole.org, Reconstruction of Markle Castle and the Hepburns.