Historia
Markinch zasiedlone było przez chrześcijan prawdopodobnie już w VI wieku n.e. W połowie XII wieku przekazane zostało eremickiej społeczności Culdee z Loch Leven, a w 1203 roku miejscowy kościół, wzniesiony w formie murowanej jeszcze w XII wieku, miał zostać podarowany przez Duncana, earla Fife przeoratowi w St Andrews. W 1243 roku zmieniono jego wezwanie ze św. Drostana na św. Jana Chrzciciela. Po zwycięstwie w Szkocji reformacji kościół prawdopodobnie podupadł. Musiał znajdować się w złym stanie, gdyż w drugiej połowie XVIII wieku rozebrano średniowieczne prezbiterium i nawę, wznosząc na ich miejscu nową konstrukcję. Następnie w latach 1806-1807 rozebrano stare zwieńczenie wieży, fundując na jego miejscu nową iglicę.
Architektura
Kościół wraz z przyległym do niego cmentarzem wzniesiono na niedużym wzgórzu o owalnej podstawie, prawdopodobnie pośród podmokłych i bagiennych terenów, na co wskazywałaby nazwa osady z końcówką inch, oznaczającą wyspę. Pierwotnie prawdopodobnie składał się z romańskiej, prostokątnej w planie pojedynczej nawy oraz wydzielonego, także czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej. Od zachodu umieszczona została czworoboczna, smukła i strzelista wieża o długości boków wynoszącej 4,9 metrów, bardzo podobna do zastosowanej w kościele św. Regulusa w St Andrews.
Elewacje wieży podzielone zostały na cztery części gzymsami kordonowymi, rozdzielającymi budowlę na cztery kondygnacje z drewnianymi, płaskimi stropami, sięgające wysokości około 22,2 metrów. Szerokie na 0,6 metra wejście do wieży znajdowało się w ścianie północnej, pierwotnie nieco ponad pół metra ponad poziomem gruntu. Drzwi prowadziły do spiralnej klatki schodowej, doświetlanej bardzo małymi półkoliście zamkniętymi otworami. Podobne, choć dłuższe otwory, oświetlały od południa i zachodu poszczególne kondygnacje. Pojedynczy wąski otwór umieszczono także od wschodu na wysokości trzeciej kondygnacji. Najwyższa kondygnacja przepruta została ze wszystkich stron romańskimi oknami dwudzelnymi. Każde z nich zwieńczone zostało dwoma półkolistymi łukami wyciętymi w osobnych blokach kamienia i przedzielone dość masywną kolumną z prostym kapitelem. Dodatkowe dwie, nieco mniejsze kolumienki flankowały biforium po bokach. Od strony wewnętrznej każdy z dwóch otworów jednego biforia mieścił się we wspólnej, półkolistej wnęce. Wewnątrz na wysokości drugiej kondygnacji, tuż pod pierwotnym dwuspadowym dachem nawy, wieża otwierała się na kościół półkolistym, klińcowym portalem, być może prowadzącym na emporę.
Stan obecny
Obecnie jedynym średniowiecznym elementem kościoła jest jego pochodząca z XII wieku romańska wieża. Zachowała się w dobrym stanie, choć jej iglica jest dodatkiem nowożytnym, podobnie jak portal wejściowy po stronie zachodniej i rząd wieńczących czwartą kondygnację wsporników wraz z górnym gzymsem. Kościół pełni funkcje sakralną, a wnętrze romańskiej wieży najpewniej nie jest udostępnione dla zwiedzających.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Fawcett R., Scottish Medieval Churches, Edinburgh 1985.
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 1, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.