Historia
Pierwszy zamek Lochwood o formie drewniano – ziemnego gródka typu motte and bailey wzniesiony został przez ród Johnstonów z Annandale, którzy posiadali miejscowe dobra od XII wieku. Ta pierwotna budowla zastąpiona została pod koniec XV lub na początku XVI wieku nowszym, murowanym już zamkiem, spełniającym wyższe wymagania schyłku średniowiecza w zakresie obronności, a zwłaszcza warunków mieszkaniowych.
Usytuowany na szkocko – angielskim pograniczu, w 1547 roku zamek zajęty został przez Anglików, pozostając w ich rękach przez kolejne trzy lata. W trakcie okupacji opisali oni Lochwood jako dość dużą wieżę, w której można bezpiecznie pomieścić cały garnizon, posiadającą aulę, kuchnię i stajnię, wszystkie w obrębie muru. Odzyskany przez Johnsonów, w 1585 roku zamek został ponownie zdobyty i spalony, tym razem przez członków rodu Maxwell, w ramach międzyklanowych porachunków.
W XVII wieku odbudowane ze zniszczeń wojennych Lochwood, pełniło funkcje mieszkalne do początku XVIII stulecia. W okresie tym Johnsonowie uzyskali tytuł earlów Hartfell, earlów Annandale oraz markizów Annandale. Wyższy status rodu oraz wzrost nowożytnych standardów mieszkalnych sprawiły, iż ostatecznie zamek został około 1724 roku porzucony kosztem nowej, wygodniejszej rezydencji.
Architektura
Wczesnośredniowieczny gródek stożkowaty usytuowano po wschodniej stronie cypla o długości około 600 metrów i szerokości 400 metrów, wbijającego się od północy w podmokłe, bagienno – łąkowe torfowiska. Wzniesiono go na naturalnym kopcu ziemi o maksymalnej wysokości około 12 metrów, którego szczyt prawdopodobnie pierwotnie otoczony był palisadą lub częstokołem i mógł mieścić drewnianą wieżę lub budynek.
Późnośredniowieczny zamek usytuowano na południe od starszego gródka, na spłaszczeniu terenu o kształcie w planie zbliżonym do prostokąta. Całe nowe założenie otoczono przekopem i trapezoidalnym obwodem kamiennego muru z wyraźnym uskokiem w linii wschodniej. Tam też do kurtyny dostawiony był rząd zabudowań, zapewne o charakterze gospodarczym i pomocniczym (stajnie, browar, kuchnia, domy służby itp.). Kolejne zabudowania znajdowały się w zachodniej części dziedzińca, lecz najważniejsza budowla, wieża mieszkalna, usytuowana została w południowym narożniku zamku, gdzie mogła flankować usytuowaną zaraz obok bramę wjazdową na dziedziniec.
Późnośredniowieczna wieża mieszkalna wzniesiona została na planie litery L, składając się z głównego, prostokątnego bloku o wymiarach 13,2 x 10,4 metra, ze zróżnicowaną grubością murów od 1,8 do 2,7 metra, wydłużonego mniej więcej na linii wschód – zachód i mniejszego skrzydła dostawionego do narożnika północno – wschodniego. Skrzydło to najpewniej mieściło klatkę schodową łączącą dwa lub trzy piętra wieży, przy czym wejście do wieży znajdowało się na poziomie pierwszego piętra, a najniższa kondygnacja dostępna była jedynie z góry. Przyziemie głównego bloku wieży podzielone było na dwie sklepione kolebkowo komory, z których każda doświetlana była zaledwie jednym szczelinowym otworem (od zachodu i wschodu) i zaopatrzona w otwór w sklepieniu do podawania towarów. Musiały one pełnić rolę spiżarni, natomiast funkcje mieszkalno – reprezentacyjne, jak w większości szkockich wież mieszkalnych, spełniały pomieszczenia na piętrach. Wzorem innych tego typu budowli zapewne na pierwszym piętrze znajdowała się aula (hall), zaś na drugim i być może trzecim piętrze prywatne komnaty mieszkalne. Dodatkowo pod wschodnią komorą przyziemia znajdowała się cela więzienna o wymiarach 6,5 x 1,7 metra, dostępna prostym biegiem schodów z krótkiego korytarza między klatką schodową w mniejszym skrzydle a wschodnią komorą spiżarni. Cela była ciemna, pozbawiona okna, wentylowana jedynie małym otworem od wschodu.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się mury wieży mieszkalnej do wysokości pierwszego piętra ponad sklepionym przyziemiem, z południowo – wschodnim narożnikiem przetrwałym o kilka metrów wyżej. Ponadto widoczne są mury przyziemia zabudowań we wschodniej części dawnego dziedzińca, sięgające maksymalnie około 1,5 metra wysokości. Na północ od nich widoczny jest ziemny kopiec wczesnośredniowiecznego gródka.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 4, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.