Lochhouse – wieża mieszkalna

Historia

   Nie wiadomo kiedy dokładnie wieża mieszkalna Lochhouse została wzniesiona, przypuszcza się jednak, iż miało to miejsce około połowy XVI wieku. Jej budowa mogła mieć związek z nakazem szkockiego parlamentu z 1535 roku, by wszyscy ziemscy posiadacze z terenów pogranicza szkocko – angielskiego o odpowiednio wysokich dochodach, wznosili ufortyfikowane budowle mieszkalne. Po raz pierwszy wspomniana została w 1567 roku, jako własność rodu Johnstonów z Corehead. Dzierżyli oni Lochhouse aż do 1879 roku, kiedy to sprzedali wieżę Youngersom z Auchan. Renowację zabytku przeprowadzono w 1980 roku.

Architektura

   Wieżę usytuowano na niewielkim pagórku, który pierwotnie u podstawy obmywany był z dwóch stron przez wody jeziora. Była to typowa budowla obronno – mieszkalna szkockiego pogranicza, wzniesiona na planie czworoboku o wymiarach 11,6 x 9 metrów z zaokrąglonymi narożnikami i murami grubymi na około 1,8 metra. Posadowiono je na cokole, a tuż poniżej okien drugiego piętra utworzyły odsadzkę. Wieżę wieńczyła dookolna obronna galeria, zabezpieczona przedpiersiem osadzonym na wystających wspornikach. Narożniki przedpiersia były zaokrąglone, ale nie przechodziły w formę bartyzan.
   Wejście do wieży umieszczono na poziomie przyziemia w ścianie wschodniej, tak że było wygodnie skomunikowane z pobliską narożną spiralną klatką schodową oraz z małą komorą w grubości muru, zapewne przeznaczoną dla strażnika lub odźwiernego. Główne pomieszczenie wypełniające najniższą kondygnację zostało przykryte sklepieniem kolebkowym oraz zaopatrzone w cztery obustronnie rozglifione otwory strzeleckie, po jednym z każdej strony wieży. Z tego powodu najpewniej pełniło ono funkcje gospodarcze, na przykład jako spiżarnia lub schronienie dla bydła.
   Pierwsze piętro tradycyjnie dla tego typu budowli zajmowała komnata dzienna (hall), czyli pomieszczenie o cechach reprezentacyjnych w którym spożywano wspólne posiłki, urządzano spotkania, przeprowadzano sądy itp. Miała ona 8,2 metra długości i 5 metrów szerokości. Jej oświetlenie zapewniały cztery okna, po jednym z każdej strony, lecz rozmieszczone niesymetrycznie. Ogrzewanie zapewniał kominek osadzony w ścianie południowej, czyli w miejscu najlepiej oświetlonym, gdzie zapewne stał pański stół.
   Drugie piętro także wypełnione było pojedynczą komnatą, służącą zapewne do celów mieszkalnych, jako prywatna sypialnia właściciela wieży. Podobnie jak aula poniżej, komnata ta przykryta była płaskim drewnianym stropem. Posiadała ona mniejsze wymiary, gdyż umieszczona była na widocznej od zewnątrz, rzadko spotykanej odsadzce, otaczającej całą wieżę. Powyżej znajdowało się jeszcze murowane poddasze przykryte dwuspadowym dachem, zapewniające dodatkową przestrzeń mieszkalną.

Stan obecny

   Wieża została poddana renowacji w latach 80-tych XX wieku, dzięki czemu  pełni dziś funkcje mieszkalne i jest prywatną własnością. Od strony zewnętrznej w większości zachowała pierwotny wygląd, za wyjątkiem zniszczonego przedpiersia. Ciężko cokolwiek powiedzieć o dzisiejszym stanie wnętrz, gdyż nie są one udostępnione dla zwiedzających. Prawdopodobnie przyziemie zostało podzielone w późniejszym okresie, gdyż od południowej strony umieszczono nowe wejście. Górne kondygnacje też mogły przejść gruntowne przemodelowanie, włącznie z komunikacją pionową, która doprowadziła do zaprzestania wykorzystywania pierwotnej spiralnej klatki schodowej.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.

Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume III, south-west Scotland, Edinburgh-London 1965.