Lochar – wieża mieszkalna Isle

Historia

   Miejscowa budowla mieszkalno – obronna, pierwotnie znana pod nazwą Bankend, po raz pierwszy w źródłach wspomniana została w 1560 roku („The Bank Ende”) w angielskim raporcie, choć na panelu herbowym przed wejściem umieszczono datę 1622, co wskazywałoby albo na na budowę nowej wieży mieszkalnej na miejscu starszej, albo, co bardziej prawdopodobne, na późniejszą gruntowną przebudowę. Nowożytne prace budowlane wykonane zostały przez Edwarda Maxwella of Isle oraz jego żonę Helen Douglas.

Architektura

   Wieżę wzniesiono pośród podmokłych terenów, na lewym brzegu Lochar Water. Usytuowano ją w zakolu rzeki, która chroniła budowlę od północy i wschodu, natomiast od zachodu i południa odcięto od reszty terenu przekopem, prawdopodobnie nawodnionym, oraz być może kamiennym murem. Na zachód od wieży z północy ku południowi przebiegał ważny szlak łączący Dumfries z zamkiem Caerlaverock, a dalej jeszcze szerokie koryto rzeki Nith, znajdującej ujście w zatoce Solway Firth.
   Wieża otrzymała rzadko spotykany w Szkocji plan o formie litery T, składający się z głównego bloku na rzucie prostokąta o wymiarach 8,8 x 6,7 metra, do którego od północnego – zachodu symetrycznie dostawiono czworoboczny ryzalit, wystający na około 2,9 metra, szeroki na 3,3 metra. Mury budowli nie były zbyt grube, mierzyły niecały 1 metr szerokości na poziomie przyziemia.
   Wejście do wnętrza umieszczono w ryzalicie, w kącie utworzonym z głównym blokiem wieży, na poziomie przyziemia. Chronione było wykuszem, nadwieszonym na poziomie najwyższej kondygnacji, a także ryglem mocowanym w głębokim otworze w murze. Obok znajdowała się półka ścienna służąca do ustawiania świecy. Portal prowadził do małego przedsionka oraz spiralnej klatki schodowej, a także do mieszczącej się w głównym bloku wieży podsklepionej komory. Ta ostatnia doświetlana była niewielkimi, kolistymi, rozglifionymi do wnętrza otworami strzeleckimi, przystosowanymi do ręcznej broni palnej, za wyjątkiem strony skierowanej ku rzece, gdzie umieszczono nieco większe okno. Komora przyziemia najpewniej pełniła funkcje gospodarcze, mieszkalno – reprezentacyjne musiały być wyższe piętra.

Stan obecny

   Obecnie najlepiej zachowanym fragmentem wieży jest mur północno – wschodni, sięgający wysokością około 8-9 metrów. Część południowo – zachodnia została zredukowana do poziomu gruntu, a narożnik północno – zachodni do około 2 metrów wysokości. Nie przetrwały ślady po fosie, ani po hipotetycznym murze okalającym niegdyś wieżę.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 5, Edinburgh 1892.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Seventh report with inventory of monuments and constructions in the county of Dumfries, Edinburgh 1920.