Historia
Pierwsze zabudowania mieszkalno – obronne wzniesione zostały na wyspie Loch an Eilein w XIII wieku przez biskupów Moray. W drugiej połowie XIV wieku Loch an Eilean weszło w posiadanie Alexandra Stewarta, zwanego Wilkiem z Badenoch, który przejął hrabstwo (earldom) Ross zmuszając do ślubu owdowiałą hrabinę Euphemię, a gdy biskup rzucił na niego klątwę spalił w 1390 roku Forres i Elgin wraz z katedrą. Stewart miał w Loch an Eilean wznieść pierwsze murowane zabudowania, choć zamek po raz pierwszy odnotowany został dopiero w 1527 roku, kiedy to na zamkową wyspę uciekł niejaki James Malcolmson, szukający schronienia przed członkami klanu Mackintoshów.
W kolejnych latach Loch an Eilean było własnością rodu Gordonów, a w 1567 roku należało już do Grantów. W trakcie XVII-wiecznych konfliktów polityczno – religijnych na zamku mieli szukać schronienia okoliczni mieszkańcy wraz ze swym dobytkiem. W 1690 roku Loch an Eilean zaatakowane miało zostać nieskutecznie przez niedobitki Jakobitów, powstańców popierających stronę odsuniętych od władzy Stewartów. Jakobici mieli też tutaj szukać schronienia w 1746 roku po klęsce pod Culloden. Prawdopodobnie niedługo później zamek został opuszczony lub zniszczony.
Architektura
Zamek zbudowano na małej, otoczonej wyniosłymi górami wyspie, w północnej części jeziora Loch an Eilean, która być może pierwotnie połączona była groblą z nieodległym zachodnim brzegiem. Prawdopodobnie najstarszą murowaną budowlą zamku była czworoboczna wieża mieszkalna o wymiarach w planie około 8 x 10 metrów i grubości ścian około 1,5 metra, połączona w dwóch narożnikach z kurtynami muru obronnego, który poprowadzony wzdłuż brzegów wyspy zamykał nieduży dziedziniec. Wewnętrzny układ wieży nie wyróżniał się niczym szczególnym od typowych budowli tego typu. Posiadała sklepioną kolebkowo komorę w przyziemiu, zapewne o przeznaczeniu gospodarczym, komnatę dzienną o charakterze reprezentacyjnym na piętrze (hall) oraz komnatę mieszkalną na piętrze drugim.
W XV i XVI stuleciu zamek powiększony został w kilku fazach o dodatkowe budowle. W południowej części usytuowano prostokątny w planie budynek auli wielkości 8,5 x 4,3 metra. Północno – wschodnim narożnikiem stykał się on z mocno wydłużonym budynkiem we wschodniej części dziedzińca, powstałym zapewne w celu powiększenia skromnej przestrzeni mieszkalnej. Kolejną modernizacją było dodanie aneksu po południowej stronie wieży mieszkalnej, posiadającego sklepione kolebkowo przyziemie. Tuż obok niego, w zachodniej kurtynie muru znajdowała się brama wejściowa na dziedziniec.
Stan obecny
Do czasów obecnych zachowały się trzy ściany wieży mieszkalnej (bez muru północnego), kurtyna zachodnia i południowa muru oraz nieco mocniej zrujnowane zabudowania po stronie wschodniej. Zamek jest z oczywistych względów trudno dostępny, na wyspę dostać się można suchą nogą co najwyżej zimą, po grubym lodzie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.