Historia
Pierwsze zabudowania mieszkalno – obronne wzniesione miały zostać na wyspie Loch an Eilein w XIII wieku przez biskupów Moray. W drugiej połowie XIV wieku miejscowe dobra weszły w posiadanie Alexandra Stewarta, zwanego Wilkiem z Badenoch, który przejął hrabstwo (ang. earldom) Ross zmuszając do ślubu owdowiałą hrabinę Euphemię. Gdy biskup rzucił z tego powodu klątwę, Alexander spalił w 1390 roku Forres i Elgin wraz z kościołem katedralnym. W Loch an Eilean natomiast wznieść miał pierwsze murowane zabudowania, choć zamek po raz pierwszy odnotowany został dopiero w 1527 roku, kiedy to na zamkową wyspę uciekł niejaki James Malcolmson, szukający schronienia przed członkami klanu Mackintoshów.
W drugiej ćwierci XVI wieku Loch an Eilean było własnością rodu Gordonów, a w 1567 roku należało już do Grantów. W trakcie XVII-wiecznych konfliktów polityczno – religijnych na zamku mieli szukać schronienia okoliczni mieszkańcy wraz ze swym dobytkiem. W 1690 roku Loch an Eilean zaatakowane miało zostać nieskutecznie przez niedobitki Jakobitów, powstańców popierających stronę odsuniętych od władzy Stewartów. Jakobici mieli też szukać schronienia na zamkowej wyspie w 1746 roku, po klęsce pod Culloden. Prawdopodobnie niedługo później zamek został opuszczony lub zniszczony.
Architektura
Zamek zbudowano w północnej części otoczonego wyniosłymi górami jeziora Loch an Eilean, na małej wyspie, która być może pierwotnie połączona była groblą z nieodległym zachodnim brzegiem. W przeciwnym wypadku jedynym sposobem dotarcia do zamku były łodzie, przybijające wprost do plaży lub hipotetycznej prowizorycznej przystani. Możliwe również, że wyższy w średniowieczu poziom wody podchodził na większości obwodu pod same mury zamku.
Prawdopodobnie najstarszą murowaną budowlą zamku była czworoboczna wieża mieszkalna o wymiarach w planie około 8 x 10 metrów i grubości ścian w przyziemiu wynoszącej około 1,5 metra, połączona w dwóch narożnikach z kurtynami muru obronnego, który poprowadzony wzdłuż brzegów wyspy zamykał nieduży dziedziniec. Wewnętrzny układ wieży nie wyróżniał się niczym szczególnym od typowych budowli tego typu. Posiadała sklepioną kolebkowo komorę w przyziemiu, zapewne o przeznaczeniu gospodarczym, komnatę dzienną o charakterze reprezentacyjnym na piętrze (ang. hall) oraz bardziej prywatną komnatę mieszkalną na piętrze drugim.
W XV i XVI stuleciu zamek powiększony został w kilku fazach o dodatkowe budowle. W południowej części usytuowano prostokątny w planie budynek auli wielkości 8,5 x 4,3 metra. Północno – wschodnim narożnikiem stykał się on z mocno wydłużonym budynkiem we wschodniej części dziedzińca, powstałym zapewne w celu powiększenia skromnej przestrzeni mieszkalnej. Kolejną modernizacją było dodanie aneksu po południowej stronie wieży mieszkalnej, posiadającego sklepione kolebkowo przyziemie. Tuż obok niego, w zachodniej kurtynie muru znajdowała się brama wejściowa na dziedziniec.
Stan obecny
Do czasów obecnych zachowały się trzy ściany wieży mieszkalnej (bez muru północnego), kurtyna zachodnia i południowa muru obronnego oraz nieco mocniej zrujnowane zabudowania po stronie wschodniej. Zamek jest z oczywistych względów trudno dostępny, na wyspę dostać się można suchą nogą co najwyżej zimą, po grubym lodzie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 1, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of western and northern Scotland, Malvern 1995.