Historia
Budowę wieży Knockhall sfinansował Henry Sinclair z Newburgh. Zakończyła się ona, jak wynika z panelu herbowego nad wejściem, w 1565 roku. Już w 1633 roku Knockhall zostało sprzedane rodzinie Udny. Niedługo później, w roku 1639 wieżę zaatakowały i zajęły oddziały prezbiterian pod wodzą earla Erroll i earla Marischal. Kolejny atak przeprowadzony przez oddział z Aberdeen nastąpił już rok później, lecz tym razem nie doszło do walk, gdyż w Knockhall przebywała samotnie jedynie żona właściciela, lady Udny, która poddała się na widok napastników. Pomimo powyższych najazdów Knockhall funkcjonowało do 1734 roku, kiedy to wieża spłonęła na skutek przypadkowego zaprószenia ognia. Według miejscowej tradycji ówczesny właściciel, Alexander Udny, uratowany został przez błazna, który krzykiem ocalił domowników, wyniósł swego pana i nawet ocalił rodowe archiwum. Od tamtego momentu wieża pozostawiona została w formie trwalej ruiny.
Architektura
Wieżę zbudowano na relatywnie płaskim terenie, w pewnym oddaleniu od ujścia rzeki Ythan do Morza Północnego, na północ od meandrującego ku rzece strumienia. Otrzymała ona w planie kształt litery L (główny blok o wymiarach 7,7 x 10,8 metrów oraz skrzydło zachodnie wielkości 7,1 x 6,6 metra) z dodatkowym ryzalitem mieszczącym klatkę schodową, wysuniętym przed elewację północną. Po jego przeciwnej stronie, w kącie utworzonym przez dwa skrzydła, tradycyjnie dla szkockich wież mieszkalnych, mieściło się zamykane ryglem wejście. Usytuowanie takie pozwalało na zmniejszenie przeciągów oraz dawało możliwość flankowej ochrony wejścia. Nad drzwiami osadzono dwa panele na kartusze herbowe oraz powyżej, w miejscu zarezerwowanym w średniowieczu na wykusz obronny lub machikuły, prostą półkę podtrzymywaną przez konsolę. Jej rola nie jest znana, być może służyła jedynie do przysiadywania gołębi. Mury jak na szkockie wieże mieszkalne nie były zbyt grube, miały około 1,2 metra szerokości.
Wewnątrz w przyziemiu drzwi wejściowe połączono długim, lekko załamanym, sklepionym korytarzem z klatką schodową. Po lewej (na zachodzie), w mniejszym skrzydle, znajdowała się zwieńczona sklepieniem kolebkowym kuchnia, z okazałym paleniskiem, kamienną misą do której doprowadzano z zewnątrz czystą wodę i odpływem na nieczystości. Oświetlały ją dwa okna. Po prawej natomiast stronie (na wschodzie) umieszczona była większa, sklepiona kolebkowo komora, także zaopatrzona w odpływ i zlew. Oświetlana trzema oknami i dwoma eliptycznymi otworami strzeleckimi przystosowanymi do ręcznej broni palnej, pełniła ona zapewne funkcje gospodarcze.
Pierwsze piętro wieży mieszkalnej początkowo mieściło komnatę dzienną o funkcji reprezentacyjnej (hall) oraz dodatkowe pomieszczenie mieszkalne. Kolejne komnaty mieszkalne o bardziej prywatnym charakterze wypełniały drugie piętro, przy czym większość z nich wyposażona była w latryny i ogrzewana kominkami, a przykryte były wszystkie płaskimi, drewnianymi stropami. Ponadto przestrzeń mieszkalną i gospodarczą powiększały pomieszczenia poddasza, przykrytego dwuspadowymi dachami ponad każdym skrzydłem.
Pierwotnie po południowej stronie wieży funkcjonował ogrodzony dziedziniec. Otaczający go kamienny mur w narożniku południowo – wschodnim, w odległości około 8 metrów od wieży mieszkalnej, wzmocniony był cylindryczną wieżą o średnicy 4,3 metra. Mieściła ona sklepione przyziemie, zaopatrzone w otwory strzeleckie przystosowane do użycia broni palnej. Górną kondygnację na późniejszym etapie przekształcono w gołębnik.
Stan obecny
Wieża Knockhall zachowała do dnia dzisiejszego praktycznie w całości wszystkie ściany obwodowe (z częścią okien przekształconą w późniejszym okresie), lecz wewnątrz nie przetrwały żadne podziały między kondygnacjami. Spaleniu i zawaleniu uległy wszystkie stropy oraz stopnie klatki schodowej, dotrwały jedynie kamienne sklepienia najniższej kondygnacji. Istnieje możliwość zwiedzania wieży, zarówno od strony zewnętrznej, jak i wewnątrz najniższych zachowany pomieszczeń.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.