Historia
Kirkapol było jedną z dwóch parafii na jakie podzielono w średniowieczu wyspę Tiree. Jej kościół, dedykowany św. Kolumbanowi, po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych w 1375 roku. Przypuszczalnie wzniesiony został on niewiele wcześniej, podobnie jak sąsiadująca z nim niewielka kaplica (na co wskazywałyby proste detale architektoniczne). Nie wiadomo jak długo obydwie budowle funkcjonowały. Najpewniej przetrwały okres reformacji i połączenie parafii Kirkapol z Soroby i Coll w 1618 roku. Kościół opuszczony mógł zostać dopiero w XVIII stuleciu.
Architektura
Kościół zbudowano na płaskim terenie, w północnej części niewielkiego cmentarza. Około 77 metrów w stronę północną usytuowana została kaplica, wzniesiona na niewysokim, ale skalistym pagórku. Obydwie budowle znalazły się w niedużej odległości od piaszczystej, zdatnej do przybijania łodzi plaży, tworzącej po południowej stronie zatokę Gott. Do zatoki tej wpadał niewielki strumień, przepływający w niewielkiej odległości od obu świątyń, po ich wschodniej stronie.
Kościół był bardzo prostą, salową budowlą na planie prostokąta o długości 11,3 metrów i szerokości 5,2 metra, z masywnymi jak na wiejskie sakralne budowle murami o grubości od 1,1 do 1,3 metra, przy czym ścianę północną posadowiono na surowym cokole utworzonym z dużych głazów. Ściany kościoła do korony miały 4,6 metra oraz 8,2 metra do zwieńczenia trójkątnych szczytów na których opierał się dwuspadowy dach. W koronie murów utworzono odsadzkę, poprowadzoną także na szczytach, na których górne kamienie ułożono poziomo by uformować wystający gzyms podokapowy.
Wejście do kościoła znajdowało się pośrodku ściany zachodniej, gdzie z klińców utworzono półkoliście zamknięty portal. Pierwotnie zamykano go drzwiami oraz blokowano ryglem osadzonym w otworze w murze. Prostą i surową fasadę zachodnią kościoła urozmaicono jedynie wnęką po południowej stronie wejścia, pierwotnie mieszczącą mały krzyż. Wnętrze kościoła oświetlały od południa dwa stosunkowo szerokie, półkoliście zamknięte okna. Rozglifiono je do wnętrza i zaopatrzono w pochyłe parapety, natomiast od zewnątrz utworzono w podobnej konstrukcji jak wejście. Być może pojedyncze okno znajdowało się także w ścianie wschodniej, lecz ściana północna nie posiadała żadnego otworu. Wnętrze przykryte było otwartą więźbą dachową.
Kaplica była małą, salową budowlą o długości 7,1 metra, szerokości 3,4 metra i średniej grubości murów wynoszącej 0,8 metra. Wejście utworzono od południa, w zachodniej części tamtejszej ściany. Było ono bardzo wąskie (jedynie 0,6 metra), zamknięte półkoliście z układanych niewielkich klińców. Wnętrze oświetlały jedynie dwa małe, lancetowate okienka, po jednym od północy i południa we wschodniej części budynku. Rozglifione do wnętrza wnęki okienne podsklepiono, podobnie jak krótki korytarz wejściowy, jednak całość pozbawiona była (podobnie jak w kościele) jakichkolwiek profilowań i zdobień. Wewnętrzne elewacje kaplicy najpewniej były otynkowane.
Stan obecny
Zarówno kościół jak i kaplica znajdują się obecnie w stanie niezadaszonej, tak zwanej trwałej ruiny. Kościół zachował mury obwodowe praktycznie w całości, łącznie z obydwoma szczytami, jedynie pośrodku ściany wschodniej oraz w zachodniej części ściany południowej znajdują się wyrwy. Kaplica ma mury w nieco gorszym stanie, zwłaszcza jej ściana południowa uległa częściowemu zawaleniu, przez co jedno z okien i wejście uległy uszkodzeniu. Mur otaczający przykościelny cmentarz jest w całości konstrukcją nowożytną.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 1, Edinburgh 1896.
The Royal Commission on the Ancient Monuments of Scotland, Argyll, An Inventory of the Ancient Monuments, volume III, Mull, Tiree, Coll & Northern Argyll, Edinburgh 1980.