Historia
Po raz pierwszy Kellie wspomniane zostało w źródłach pisanych już w połowie XII wieku w przywileju króla Dawida I. Pierwszym właścicielem miał być Robert, syn króla Wilhelma Lwa z nieprawego łoża. W drugiej połowie XIII wieku miejscowe dobra przeszły na ręce przybyłej z północnej Anglii rodziny Seaward (Siward), natomiast w 1360 roku Kellie stało się własnością spokrewnionego z Seawardami rodu Oliphant, którego przedstawiciele pod koniec XV wieku lub na początku XVI wieku wznieśli murowaną wieżę mieszkalną.
Około 1573 roku siedziba Oliphantów powiększona została przez czwartego lorda Oliphant o drugą wieżę mieszkalną, a starsza część przebudowana. To dość nietypowe rozwiązanie być może związane było z chęcią zabezpieczenia potrzeb mieszkalnych dla kobiet rodziny Oliphantów, które utraciły przedwcześnie mężów (na budynku pozostawiono inicjały Margaret Hay, żony czwartego lorda Oliphant). Następnie na przełomie XVI i XVII wieku, z inicjatywy piątego lorda Oliphant, obie wieże zostały połączone nowym, centralnym skrzydłem i zaopatrzone w wieżę południowo – zachodnią, przez co cały zamek otrzymał w planie kształt litery T.
W 1613 roku miejscowe dobra kupił sir Thomas Erskine of Gogar, blisko związany z królem Jakubem VI, który uczynił go w 1619 roku earlem Kellie. W 1829 roku zmarł ostatni przedstawiciel rodu właścicieli, dziesiąty earl Kellie, przez co zamek opustoszał i zaczął popadać w ruinę. Od całkowitego upadku zabudowania uratował profesor James Lorimer, który w 1878 roku wydzierżawił zamek i przeprowadził jego renowację. Jego syn, Hew Lorimer, wykupił Kellie na własność w 1948 roku, a następnie w 1970 roku przekazał zamek organizacji zajmującej się konserwacją szkockiego dziedzictwa architektonicznego, National Trust for Scotland.
Architektura
Zabudowania zamku Kellie wzniesiono na spłaszczonym szczycie wywyższenia terenu, które dawało daleki ogląd okolicy, zwłaszcza po stronie południowej i południowo – zachodniej. W XV stuleciu lub na początku XVI wieku składały się one z wieży mieszkalnej, która później stała się północno – zachodnią częścią większego założenia. Wieżę tą wzniesiono na planie czworoboku z murami znacznie grubszymi niż późniejsze zabudowania. Prawdopodobnie pierwotnie była ona budowlą wolnostojącą, otoczoną kamiennym murem.
Pierwotnie wieża charakteryzowała się małą ilością otworów okiennych oraz prostym układem z pojedynczymi, krytymi stropami pomieszczeniami na każdej kondygnacji. Ogrzewanie zapewniać mogły kominki, natomiast o higienę dbały latryny w grubości murów. Zwieńczenie przypuszczalnie miało formę rozpowszechnionej wówczas otwartej galerii obronnej ukrytej za przedpiersiem. W XVI wieku wieża została podwyższona i zwieńczona dwoma narożnymi bartyzanami. Prawdopodobnie wówczas też do wnętrza wstawiono szeroką spiralną klatkę schodową.
W drugiej połowie XVI wieku mur otaczający dziedziniec przy wieży mieszkalnej stał się podstawą do wzniesienia drugiej wieży po stronie wschodniej. Otrzymała ona prostokątny w planie kształt z mniejszym czworobocznym ryzalitem po stronie północnej, w którym umieszczono cylindryczną klatkę schodową. Wieża miała smukłą sylwetkę z pięcioma kondygnacjami oraz z poddaszem, przykryta była dwuspadowym dachem opartym na dwóch schodkowych szczytach i nie posiadała już zapewne żadnych większych cech obronnych.
Stan obecny
Obecnie zamek wraz z okolicznymi rozległymi ogrodami znajduje się pod opieką organizacji National Trust for Scotland. Prezentuje on formę jaką uzyskał na skutek XVII-wiecznej przebudowy i wiktoriańskiej renowacji, przy czym najstarsza wieża mieszkalna jest dziś wtopiona w północno – zachodnią część założenia, a nieco późniejsza wieża z drugiej połowy XVI wieku stanowi jego wschodni kraniec. Obie zostały znacznie przebudowane w okresie nowożytnym: przebito nowe, większe okna, przekształcono wnętrza, zmieniono zwieńczania.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of the heartland of Scotland, Malvern 1994.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Eleventh report with inventory of monuments and constructions in the counties of Fife, Kinross, and Clackmannan, Edinburgh 1933.