Historia
Kaplica św. Niniana zbudowana została na początku XIV wieku, prawdopodobnie w celu zastąpienia starszej świątyni z XII/XIII wieku. Służyła ona miejscowej społeczności skupionej wokół portu Whithorn, a także pielgrzymom przybywającym do sanktuarium św. Niniana. Przybijali oni do pobliskiej przystani skąd udać się mogli do kaplicy w podziękowaniu za bezpieczną podróż.
Nie wiadomo do kiedy kaplica funkcjonowała, przypuszczać jedynie można, iż jej opuszczenie i popadnięcie w ruinę związane było z nadejściem reformacji, a w konsekwencji z zakończeniem ruchu pielgrzymkowego i upadkiem znaczenia świętych. W 1864 roku jeden z mieszkańców miał wziąć część z kamieni kaplicy w celu budowy własnego domu. Rabunkowa działalność na szczęście została wstrzymana, gdy w 1898 roku markiz Bute przeprowadził pierwszą renowację zabytku.
Architektura
Kaplicę wzniesiono na skalistym cyplu pośrodku wyspy, obecnie z powodu obniżenia poziomu linii brzegowej połączonej z resztą lądu. Położona była na północ od niewielkiej zatoczki zdatnej do przybijania łodzi. Była to bardzo prosta, salowa budowla o kształcie prostokąta mierzącego 9,4 x 5 metrów wewnątrz grubych na 0,8 metra murów. Wejście do niej prowadziło od południa, a wnętrze doświetlały dwa małe, ostrołuczne, rozglifione do wnętrza okna, przeprute w ścianie północnej i południowej. Trzecie, dużo większe okno oświetlało ołtarz od strony wschodniej. Wnętrze nie było niczym urozmaicone poza dwoma niewielkimi niszami ściennymi od północy i południa oraz kamienną chrzcielnicą. Kaplica pierwotnie otoczona była kamiennym murem, wewnątrz którego nie funkcjonował jednak, jak to często bywało cmentarz.
Stan obecny
Kaplica jest dziś trwałą ruiną pozbawioną zadaszenia, mającą mury zachowane do pełnej wysokości lecz oblicowane nowożytną kamieniarką z czasów XIX-wiecznej renowacji. Po stronie południowej widać także krótki fragment dawnego muru obwodowego kaplicy. Wstęp na jej teren jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
MacGibbon D., Ross T., The ecclesiastical architecture of Scotland from the earliest Christian times to the seventeenth century, t. 2, Edinburgh 1896.
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
Stell G.P., Exploring Scotland’s heritage: Dumfries and Galloway, Edinburgh 1986.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Fourth report and inventory of monuments and constructions in Galloway (Volume I), county of Wigtown, Edinburgh 1912.