Historia
Grobowiec Isbister, zwany współcześnie także Grobowcem Orłów (Tomb of the Eagles) zbudowany został około 3150-2500 roku p.n.e. Był użytkowany przez bardzo długi czas, szacunkowo przez około 600-800 lat. W trakcie tego okresu pochowano w nim co najmniej 338 osób. Średnia ich życia była bardzo krótka, około 20 lat, przy czym prawie 2/3 tamtejszej populacji znajdowało się poniżej tego wieku. Sądząc po bardzo niekompletnym stanie zachowania kości przypuszcza się, iż ceremoniał pogrzebowy musiał być rozbudowany. Zwłoki najpewniej wpierw trzymane były w innym miejscu, a następnie po utracie tkanek miękkich zbierane i przenoszone do grobowca. Odnaleziono w nim także różnorodne kości zwierzęce: owiec, bydła, świń, wydr, śledzi, sów, mew i innego ptactwa oraz ryb. Pochowano w nim również osiem białoogoniastych orłów, przypuszczalnie będących totemami miejscowego plemienia. Po zaprzestaniu funkcjonowania wnętrze grobowca wypełniono ziemią i zablokowane jego wejście.
Architektura
Grobowiec wzniesiono tuż przy wysokich, nadbrzeżnych, wysokich na 30 metrów klifach, w południowo – wschodniej części wyspy South Ronaldsay, skąd miał dominującą pozycję nad płaskimi polami i wrzosowiskami na zachodzie. Był to pokryty darnią kopiec długości około 40 metrów i szerokości 15 metrów, osiągający wysokość co najmniej 3 metrów. Po stronie zachodniej zabezpieczono go półkolistym murem, chroniącym przed rozproszeniem ziemi i kamieni tworzących kopiec. Co więcej w stronę północną wybiegała w miarę prosta kurtyna muru, niekiedy uznawana za część obwodu który jakoby miał wydzielać dziedziniec do przeprowadzania rytuałów i ceremonii pogrzebowych.
Wejście do najważniejszej, centralnej części kopca (cairn) o owalnym w planie kształcie długości około 15 metrów, wydzielonej podwójną linią murów z układanych na sucho, lecz dokładnie do siebie dopasowanych płaskich kamieni, umieszczono po stronie wschodniej. Wejście było bardzo niskie, możliwe więc do przedostania jedynie za pomocą czołgania lub kucania w przypadku niskiej osoby. Korytarz wejściowy miał długość około 4 metrów i prowadził do dużej komory grobowej o długości 8 metrów (na linii północ – południe) a szerokości 1,2 do 1,6 metra.
Główna komora łączyła się z pięcioma mniejszymi: trzema na północy i dwoma na południu, z czego dwie komory były niejako przedłużeniami głównej przestrzeni, nieco szerszymi i oddzielonymi od niej masywnymi kamiennymi nadprożami, a do trzech prowadziły krótkie przejścia. Przejścia te miały 0,7 metra wysokości, podobną długość i około pół metra szerokości. Trzy małe komory posiadały wielkość około 1,5 x 2 metry, wysokość 1 metra i były zadaszone pojedynczymi masywnymi kamiennymi płytami. Każda z komór na przedłużeniu głównej przestrzeni wyposażona była w kamienne półki ustawione znacznie ponad metr nad podłogą, na których najpewniej kładziono zmarłych wraz z ich wyposażeniem grobowym.
Stan obecny
Jak na zabytek o tak długiej historii grobowiec przetrwał w dobrym stanie, choć na którymś etapie, po zaprzestaniu funkcjonowania, jego zadaszenie zostało w większości usunięte, a wnętrze wypełnione ziemią i kamieniami. W trakcie prac badawczych i renowacyjnych komory zostały oczyszczone, a następnie przykryte betonowym stropem i pokryte ziemią. Zwiedzanie grobowca jest możliwe, dzięki umieszczeniu w korytarzu wejściowym wózka, na którym po położeniu wjechać można do centralnej komory.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Moore H., Wilson G., Report on a Coastal Zone Assessment Survey of Orkney: Burray, Flotta, Graemsay, Hoy and South Ronaldsay, Edinburgh 1997.
Ritchie A., Orkney. Exploring Scotland’s Heritage, Edinburgh 1996.