Historia
Pierwsze drewniano – ziemne zabudowania mieszkalno – obronne wzniesione zostały w Inverugie już w XII wieku przez ród Cheyne (Le Chen), w strategicznie ważnym miejscu w pobliżu przeprawy przez rzekę Ugie. W połowie XIV wieku, po śmierci Reginalda le Chen, na drodze koligacji małżeńskich miejscowe dobra przeszły na rodzinę Keithów, earlów Marishal, których główną siedzibą był zamek Dunnottar. Pomimo tego najpewniej niedługo później wznieśli oni w Inverugie pierwsze murowane budowle, nieco na południe od pierwotnego gródka. Na przełomie XVI i XVII wieku zostały one zastąpione przez nowszą wieżę mieszkalną, wzniesioną z inicjatywy Georgea, earla Marishal, a przebudowaną około 1660 – 1670 roku przez jego wnuka Williama. W takim stanie wieża mieszkalna funkcjonowała do początku XIX wieku, kiedy to odnowił ją nowy właściciel, James Ferguson. Niestety po jego śmierci w 1820 roku zabudowania szybko popadły w ruinę, a co gorsza w 1899 roku z nieznanych powodów miały zostać wysadzone w powietrze.
Architektura
Zabudowania zamku usytuowano w zakolu rzeki Ugie, blisko jej wschodniego, wysokiego brzegu, a zarazem niedaleko ujścia do Morza Północnego. Pierwotnie był to tradycyjny drewniano – gliniano – ziemny gródek typu motte and bailey, składający się z ziemnego kopca o średnicy górnej partii wnoszącej około 15 metrów, ogrodzonego na szczycie jakąś formą drewnianej palisady, najpewniej chroniącej drewniany lub szachulcowy budynek bądź wieżę. U podstawy wzniesienia rozpościerał się dziedziniec podzamcza, otoczony przekopem, ziemnym wałem i najpewniej obwarowaniami drewnianymi. W jego obrębie musiały znajdować się wszystkie konieczne pomieszczenia gospodarcze: piekarnia, browar, stajnie, stodoły, spiżarnie, domy służby.
Głównym elementem Inverugie pod koniec XVI wieku była prostokątna w planie budowla o wieżowym charakterze, wielkości 19 x 9,1 metrów, ale nieco szersza w części południowej (z powodu wieżyczki schodowej i pogrubionego muru), zaopatrzona w dwie cylindryczne wieże o średnicy 8,6 metrów: przy narożniku północno – wschodnim i południowo – wschodnim. Było to w Szkocji nietypowe założenie, gdyż najczęściej boczne wieże zakładano na przeciwległych narożnikach, po skosie. Dwie narożne wieże po tej samej stronie spotkać można było w dużo starszym zamku Morton, gdzie z pewnością pełniły funkcje obronne. W Inverugie cechy obronne z pewnością zeszły już na dalszy plan, lecz warto zauważyć, iż wieże skierowane były w stronę drogi dojazdowej, być może więc ją zabezpieczały, a przynajmniej wywierały odpowiednie wrażenie na przybywających. Główne skrzydło miało cztery kondygnacje wysokości, a narożne wieże były o jedno piętro wyższe. Dodatkowo od strony dziedzińca (zachodniej) przy elewacji budynku znajdowała się smukła, okrągła wieżyczka komunikacyjna.
Przyziemie budynku mieściło trzy komory, w tym dwie spiżarnie i sklepioną kolebkowo kuchnię, dostępną z długiego korytarza osadzonego w grubości muru zachodniego. Dodatkowe, czworoboczne pomieszczenia znajdowały się w obu wieżach. Podobnie jak dwie spiżarnie, wyposażono je w rozglifione otwory strzeleckie. By dotrzeć na pierwsze piętro służba wykorzystywała wąskie schody osadzone w grubości muru wschodniego, zakończone w niszy okiennej głównej komnaty reprezentacyjnej (hall). Ta przestronna sala była dobrze oświetlona dużymi oknami (zabezpieczanymi jednak żelaznymi kratami), ogrzewana kominkiem osadzonym w ścianie północnej i połączona z czworobocznymi pomieszczeniami w każdej z wież wschodnich, przy czym każde z nich posiadało własną spiralną klatkę schodową. Główna sala reprezentacyjna przykryta była drewnianym stropem, podobnie jak pełniące funkcje mieszkalne drugie piętro. Na samej górze mieściło się poddasze, przykryte dachem dwuspadowym.
Po zachodniej stronie wieży mieszkalnej znajdował się dziedziniec, zastawiony od północy i południa dwukondygnacyjnymi budynkami. Dodatkowy krótki budynek znajdował się też po stronie wschodniej, na przedłużeniu ku południowi wieży mieszkalnej. Mieściła się w nim brama wjazdowa, natomiast w pozostałych pomieszczenia gospodarcze związane z codziennym funkcjonowaniem zamku. Większość z nich powstała zapewne już w drugiej połowie XVII wieku, przypuszczalnie na miejscu starszych drewnianych lub szachulcowych.
Stan obecny
Choć remontowana była w XIX wieku, a mury do pełnej wysokości posiadała jeszcze pod koniec tamtego stulecia, dziś niestety wieża mieszkalna z końca XVI wieku w najwyższych partiach sięga jedynie pierwszego piętra. Całość położona jest na prywatnym, ogrodzonym terenie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 2, Edinburgh 1887.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Strona internetowa maybole.org, Reconstruction of Inverugie Castle.