Historia
Średniowieczny kościół według legendy powstać miał na wzgórzu na którym nauczał w drugiej połowie VI wieku święty Kolumban, nawracający pogańskiego piktyjskiego króla Brudę, który podarować miał chrześcijanom teren pod budowę świątyni. Pierwsze pewniejsze wzmianki o funkcjonowaniu w Inverness kościoła pojawiły się w źródłach pisanych w 1170 roku w przywileju wydanym przez Wilhelma Lwa. W 1199 król przekazać miał kościół św. Marii opactwu Arbroath, lecz wkrótce budynek znalazł się w rękach biskupstwa Moray. W 1233 roku w pobliżu kościoła swój klasztor usytuowali mnisi dominikańscy, lecz ten nadal pełnił funkcje świątyni parafialnej. W XIV wieku kościół został przebudowany lub powiększony o wieżę.
Nie wiadomo czy kościół odniósł jakieś zniszczenia w trakcie szkockiej reformacji w drugiej połowie XVI wieku. Z pewnością funkcjonował aż do XVIII wieku, kiedy to podupadł i w 1770 roku znajdował się już w złym stanie technicznym. Wówczas to większość średniowiecznej budowli została rozebrana, a na jej miejscu wzniesiono nowy korpus nawowy.
Po upadku powstania jakobickiego w 1746 roku, w wieży kościelnej więziono żołnierzy rojalistycznych, wziętych do niewoli po bitwie pod Culloden, niedaleko Inverness. Zostali oni następnie rozstrzelani na przykościelnym cmentarzu, przy wieży kościelnej, na której do dziś widać ślady po kulach muszkietów. Część ze skazanych nie była w stanie stać o własnych siłach w trakcie egzekucji, dlatego podpierano ich kamieniami nagrobnymi, a żołnierze celowali opierając broń na przeciwległych nagrobkach.
Architektura
Kościół wzniesiono na niewysokim wzgórzu zwanym górą św. Michała, tuż przy wschodnim brzegu rzeki Ness, w pobliżu jej ujścia do cieśniny Beauly Firth. Nie wiadomo jak wyglądała średniowieczna budowla poza faktem, iż po stronie zachodniej zwieńczona była czworoboczną, smukłą więżą o pięciu kondygnacjach. Otrzymała ona portal wejściowy w przyziemiu elewacji zachodniej oraz drugi powyżej, prowadzący na pierwsze piętro, dostępny zapewne za pomocą drewnianych schodów. Drugie i trzecie piętro oświetlane były bardzo wąskimi oknami, jedynie na najwyższej kondygnacji, gdzie zawieszone były dzwony, przepruto większe okna ostrołuczne.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego ze średniowiecznej budowli przetrwała jedynie XIV-wieczna wieża. Pozostała część budowli, łącznie z najwyższą kondygnacją wieży oraz jej hełmem, jest już dodatkiem nowożytnym. Kościół wciąż pełni funkcje liturgiczne.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The old parish churches of Scotland, Malvern 1994.
Strona internetowa canmore.org.uk, nverness, Church Street, Old High Kirk.
Strona internetowa britainexpress.com, Old High Church, Inverness.