Historia
Najstarszy zamek w Invermark miał funkcjonować już w XIV wieku, jednak wieżę mieszkalną prawdopodobnie wzniesiono dopiero na początku XVI wieku z inicjatywy rodu Lindsayów z Crawford. Sądząc po usytuowaniu, odległym od większych osad i nieprzystępnym, pełniła ona raczej rolę strażnicy przeciwko grasującym na okolicznych terenach złodziejom i rozbójnikom, niż funkcję głównej siedziby mieszkalnej. Po raz pierwszy w źródłach pisanych została odnotowana w 1554 roku.
Na przełomie XVI i XVII wieku wieża została przebudowana, uzyskując nowe kondygnacje (trzecie piętro i poddasze) oraz nowe zwieńczenie. Pełniła funkcje mieszkalne przez cały XVII i XVIII wiek. Między innymi po 1607 roku ukrywał się w niej David Lindsay, poszukiwany za zabójstwo w Edynburgu swego kuzyna, lorda Spynie. W rękach Lindseyów wieża pozostawała do 1729 roku, następnie kupił ją agent firmy budowlanej z York. Invermark porzucono dopiero w 1803 roku, przy czym cała okoliczna gospodarcza zabudowa została wówczas rozebrana z przeznaczeniem na budowę nowego kościoła.
Architektura
Wieżę zbudowano nad stromymi brzegami opadającymi na południu ku rzece Lee, w niedalekiej odległości od przepływającej z północnego – zachodu na północny – wschód rzece Mark, która w odległości paruset metrów od Invermark wpadała do Lee. Po stronie zachodniej wieży teren nieco się wznosił, aż do sporego jeziora Lee z którym łączyła się meandrująca rzeka o tej samej nazwie.
Wieżę wzniesiono na planie prostokąta mającego wymiary 11,8 x 8,3 metra, przy grubości murów wynoszącej w przyziemiu do 2 metrów, ale wyżej zredukowanej do około 1,4 metra. Otrzymała wysokość nieco ponad 20 metrów (14,3 metra do poziomu okapu) z czterema kondygnacjami oraz poddaszem, przykrytym dwuspadowym dachem z dwoma trójkątnymi szczytami przy krótszych bokach. W południowo – wschodnim narożniku na poziomie trzeciego piętra osadzono obłą, dwukondygnacyjną bartyzanę, dostępną zarówno z poddasza jak i z trzeciego piętra. Wieża do wysokości drugiego piętra składała się ze starszej budowli, zwieńczonej pierwotnie przedpiersiem z krenelażem osadzonymi na wystających z lica muru wspornikach, a podwyższonej na przełomie XVI i XVII wieku. Pierwotne kondygnacje wyróżniały się zaokrąglonymi narożnikami w odróżnieniu od prostych naroży górnej części wieży.
Wejście do wieży umieszczono po południowej stronie, w zachodniej części ściany, na wysokości pierwszego piętra, czyli około 2,7 metra ponad poziomem gruntu. Tworzył je półkoliście zwieńczony portal o sfazowanych ościeżach. Zamykano go na drewniane drzwi oraz żelazną kratą, charakterystyczną dla szkockich wież mieszkalnych (otwieraną ruchem wahadłowym, a nie podnoszoną jak brona). Co więcej by przedostać się przez zewnętrzne drewniane schody, umieszczone około 3,6 metra od wieży, trzeba było pokonać zwodzoną kładkę, opieraną o próg portalu wejściowego. Kładka ta opuszczana była z drewnianej platformy połączonej ze schodami.
Wewnątrz wieży na samym dole mieściła się ciemna komora gospodarcza, zwieńczona sklepieniem kolebkowym i doświetlana z każdej strony przez siedem otworów, mających postać horyzontalnie przeprutych szczelin. Przy jednym z północnych otworów zaburzenie struktury muru wskazywałoby na znajdujący się tam odpływ na nieczystości lub kanał doprowadzający wodę. Komora gospodarcza skomunikowana była z górną kondygnacją za pomocą surowej, cylindrycznej klatki schodowej o szerokości 1,2 metra, osadzonej w grubości muru południowo – zachodniego.
Pierwsze piętro mieściło przykrytą na wysokości 3,6 metra drewnianym stropem komnatę dzienną (hall), czyli miejsce gdzie koncentrowało się życie mieszkańców wieży, gdzie wydawano uczty, urządzano przyjęcia, przeprowadzano sądy i narady. Znajdowały się w niej dwa kominki (po stronie południowej i wschodniej), oraz dwie naprzeciwko leżące latryny. Jako że dwa z okien przepruto bardzo blisko siebie, wszystko to wskazywałoby, iż komnata pierwotnie przegrodzona musiała być jakąś lekką ścianką działową, która wydzielała we wschodniej części mniejsze, bardziej prywatne pomieszczenie. Jej dodatkowym wyposażeniem była w pobliżu narożnika północno – wschodniego półka ścienna. Jedyne okno mniejszej izby w ścianie południowej zaopatrzono we wnęce w boczne kamienne siedziska. Podobne siedziska miało także okno południowe we właściwej auli, którą ponadto oświetlało jeszcze okno od zachodu. Wszystkie okna zaopatrzono w rowki potrzebne do przeszklenia, pierwotnie posiadały one też zabezpieczenie w postaci żelaznych krat.
Dwie najwyższe kondygnacje oraz poddasze wieży skomunikowane były z aulą za pomocą klatki schodowej o szerokości 2,1 metra w narożniku północno – zachodnim. Drugie i trzecie piętro przykryte były drewnianymi stropami i zapewne mieściły komnaty mieszkalne dla właściciela i jego rodziny. Poddasze mogło być wykorzystywane jako podręczny magazyn lub jako izba mieszkalna dla służby. Układ dwóch najwyższych pięter był podobny do auli, przy czym drugie piętro także było dzielone ścianką działową na dwie mniejsze lokalności, każdą ogrzewaną własnym kominkiem.
Pierwotnie wieża musiała być otoczona zespołem zabudowań gospodarczych i pomocniczych, między innymi kuchnią i piekarnią, po których nie odnaleziono śladu w samej wieży. Nie odnaleziono także żadnej studni lub innego źródła wody, choć trudno przypuszczać by mieszkańcy uzależnieni byli jedynie od rzeki, do której trzeba było pokonać strome brzegi.
Stan obecny
Wieża dzięki pracom renowacyjnym podjętym w 1913 roku, zachowała się do dnia dzisiejszego w dobrym stanie, choć jest niezadaszona i pozbawiona stropów. Jej trzecie piętro oraz poddasze są efektem rozbudowy z przełomu XVI i XVII wieku, przekształcone zostały też niektóre otwory okienne. Dostęp do wieży jest wolny, oczywiście bez możliwości wejścia na górne piętra.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Coventry M., The castles of Scotland, Prestonpans 2015.
Lindsay M., The castles of Scotland, London 1995.
MacGibbon D., Ross T., The castellated and domestic architecture of Scotland from the twelfth to the eighteenth century, t. 3, Edinburgh 1889.
Salter M., The castles of Grampian and Angus, Malvern 1995.
Simpson W.D., Invermark Castle, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 68, 1933-1934.
Tranter N., The fortified house in Scotland, volume IV, Aberdeenshire, Angus and Kinkardineshire, Edinburgh 1986.