Historia
Kompleks grobowy Grey Cairns of Camster wzniesiony został około 3 tysiąclecia p.n.e., w czasach gdy klimat był cieplejszy, okoliczne ziemie były mniej bagniste, a bardziej krzaczaste i pokryte łąkami, na których wypasać się mogła zwierzyna. Ówczesne społeczności zaczęły już przechodzić z koczowniczego trybu życia na bardziej osiadły, prawdopodobnie zaczęły też uprawiać ziemię, hodować bydło i owce. Zmiany te musiały wpłynąć na wierzenia, obrzędowość oraz formy pochówków, a w konsekwencji na potrzebę budowy monumentalnych grobowców. Były one użytkowane co najmniej przez kilka pokoleń. W ich pobliżu, a być może także we wnętrzu prawdopodobnie odprawiano nieznane dziś obrzędy.
Architektura
Kompleks Grey Cairns of Camster utworzony został z dwóch budowli: grobowca okrągłego (Camster Round) oraz położonego pośród wrzosowisk, na lekkim stoku wzniesienia grobowca podłużnego (Camster Long). Ten ostatni otrzymał formę długiego aż na 107 metrów kopca (cairn), uformowanego z układanych bez użycia zaprawy nieobrobionych kamieni polnych, z klinowo wygiętymi oboma krótszymi końcami. Południowy klin otrzymał mniejszą rozpiętość około 10 metrów, północno – wschodni natomiast dłuższą, wynoszącą około 20 metrów, lecz zarazem płytszą. Maksymalna wysokość kopca wynosiła około 4,6 metra, przy czym wysokość ta osiągnięta została tylko nad dwoma grobami komorowymi zlokalizowanymi w północno – wschodniej części kopca. Oba z nich dostępne były korytarzami od strony południowo – wschodniej, oba też były starsze niż kopiec podłużny i pierwotnie miały formę osobnych kopców cylindrycznych. Po stronie południowo – zachodniej, około 3 metry od krawędzi kopca podłużnego układ kamieni sugeruje, iż pierwotnie mogła mieścić się tam jeszcze jedna, trzecia komora grobowa.
Skrajna komora wschodnia osiągalna była po przejściu długiego na 7,5 metra i niskiego korytarza. Jego wysokość wynosząca jedynie 0 ,6 metra zmuszała do poruszania w mocnym przygarbieniu lub na czworakach. Po przebyciu pierwszych 5 metrów mijało się dwie duże kamienne płyty ustawione pod kątem 45° w prawą stronę. Po dalszych 2,5 metrach osiągało się komorę o kształcie nieregularnego pięcioboku ze średnicą wynoszącą 2 metry, utworzoną przez pięć kamiennych płyt tworzących ściany. W miarę posuwania się ścian ku górze, zachodzące na siebie kamienie utworzyły zwężające się nad komorą zadaszenie, przy czym na wysokości 2 metrów zwieńczono je osadzając jeden duży kamień.
Komora południowa, oddalona o około 15 metrów od skrajnej północno – wschodniej, dostępna była szerokim na 1 metr, ale także niskim korytarzem, z wejściem zwieńczonym długim płaskim kamieniem pełniącym rolę nadproża (podobny zastosowano także w pierwszej komorze). Wewnątrz dwa kamienie o wysokości 2 metrów zaznaczyły wejście do podłużnej komory o wymiarach około 2 x 1,5 metra, w chwili odkrycia wypełnionej wymieszanymi kośćmi ludzkimi i zwierzęcymi (konie, woły, świnie, jelenie).
W odległości około 180 metrów od podłużnego grobowca, po jego południowo – wschodniej stronie, zlokalizowany został okrągły kopiec (cairn) kolejnego grobowca komorowego (Camster Round). Jego średnica wynosiła 18 metrów, a wysokość około 3,7 metra. Wzniesiony został w podobnej technice jak grobowiec podłużny, z układanych na sucho kamieni narzutowych, które tworzyły rodzaj muru przy zewnętrznych elewacjach, chroniącego przed rozproszeniem materiału z wnętrza budowli. Wejście umieszczono po stronie południowo – wschodniej. Osiągało się nim długi na 6 metrów i wysoki na 0,8 metra korytarz, który w momencie rozpoczęcia badań był całkowicie i celowo zablokowany kamieniami. Podłoże korytarza składało się z grubej na 0,3 metra warstwy ziemi, popiołu i spalonych kości, przyjmuje się dlatego, iż składowano w nim ciała, obstawiane kamieniami w momencie pochówków. Co ciekawe przy żadnym z ciał nie odnaleziono kości nóg. Być może zwłoki wystawiane były wcześniej w innym miejscu, a do grobowca przenoszone były po pewnym czasie.
Stan obecny
Grey Cairns of Camster są dziś dwoma jednymi z najlepiej zachowanych neolitycznych grobowców komorowych w całej Wielkiej Brytanii, przetrwałymi także dzięki podjętym na czas pracom zabezpieczającym i renowacyjnym (rozpoczęły się one w latach 1966-1968, a zakończyły w 1981 roku). W grobowcu okrągłym brakuje jedynie kamienia pełniącego rolę sklepienia, choć podobnie jak grobowiec podłużny, jego wnętrze jest dostępne dla zwiedzających. Z powodu umieszczenia otworów doświetlających nie ma potrzeby zabierania własnego źródła światła, lecz trzeba się przygotować na zwiedzanie w trudnych, klęczących pozycjach. W odległości około 200 metrów od okrągłego grobowca odnaleźć można jeszcze okrągły kopiec z epoki brązu oraz kilka stojących kamieni.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Castleden R., Neolithic Britain: New Stone Age sites of England, Scotland and Wales, London 1992.
Masters L., The excavation and restoration of the Canister Longchambered cairn, Caithness, Highland, 1967-80, „Proc Soc Antiq Scot”, vol. 127, 1997.
Noble G., Neolithic Scotland. Timber, Stone, Earth and Fire, Bodmin 2006.
The Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments and Constructions of Scotland. Third report and inventory of monuments and constructions in the county of Caithness, Edinburgh 1911.